รู้จักคณะกรรมการ IBC ผู้อนุญาตนำเข้าปลาหมอคางดำ

ปลาหมอคางดำ
รายงาน

วันที่ 20 กรกฎาคม 2567 การแพร่ระบาดของปลาหมอคางดำ รุกน่านน้ำไทยทำระบบนิเวศไปถึง 16 จังหวัดแล้ว นายบัญชา สุขแก้ว อธิบดีกรมประมง จึงออกมาแถลงข่าวเกี่ยวกับการแพร่ระบาดของปลาหมอสีคางดำอย่างเป็นทางการครั้งแรกเมื่อวันที่ 17 กรกฎาคม 2567 ว่า ในปี 2549 นั้นกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ได้ออกพระราชกฤษฎีกา ห้ามมิให้นำสัตว์น้ำบางชนิดเข้ามาในราชอาณาจักร พ.ศ. 2547 เพื่อตรวจสอบ เรื่องสุขอนามัยของสัตว์น้ำที่ผู้นำสัตว์น้ำทั้งที่มีชีวิตและไม่มีชีวิตเข้ามาในราชอาณาจักร อันเป็นการควบคุมโรคสัตว์น้ำ มิให้มีแพร่การระบาด

หากภาคเอกชนใดต้องการนำเข้ามาในประเทศ ต้องได้รับอนุญาตจากคณะกรรมการระดับสถาบันด้านความปลอดภัยและความหลากหลายทางชีวภาพของกรมประมง (IBC) โดยกำหนดเงื่อนไขประกอบการนำเข้า 2 ข้อ คือ 1.ต้องเก็บตัวอย่าง ครีบดอง ส่งให้กลุ่มวิจัยความหลากหลายทางชีวภาพสัตว์น้ำจืดสำนักและวิจัยกรมประมงน้ำจืด และ 2.เมื่อสิ้นสุดการทดลองให้รายงานผลการทดลอง หากการทดลองไม่เป็นผลให้ทำลายทั้งหมดโดยแจ้งกรมประมงเข้าตรวจสอบ

กระทั่งเมื่อปี 2553 จึงมีเอกชนรายหนึ่งที่ยื่นขออนุญาตนำเข้าปลาชนิดจากถิ่นกำเนิดในทวีปแอฟริกาอย่างถูกต้องตามกฎหมาย เพื่อวิจัยปรับปรุงพันธุ์ จำนวนปลาที่นำเข้ามานั้นมีจำนวน 2,000 ตัว

องค์ประกอบ IBC

มาถึงจุดนี้หลายคนอาจจะสงสัยว่า จุดเริ่มต้นการระบาดมาจากอะไร และคณะกรรมการผู้อนุญาตมีอำนาจทำอะไรได้บ้าง

“ประชาชาติธุรกิจ” รวบรวมข้อมูลพบว่า IBC หรือคณะกรรมการด้านความหลากหลายและความปลอดภัยทางชีวภาพของกรมประมง มีองค์ประกอบ 26 คน ดังนี้

1. อธิบดีกรมประมง ประธานกรรมการ
2. รองอธิบดีที่ได้รับมอบหมาย รองประธานกรรมการ
3. ที่ปรึกษากรมประมงด้านพันธุกรรมสัตว์น้ำ กรรมการ
4. ผู้เชี่ยวชาญด้านความหลากหลายทางชีวภาพด้านการประมงน้ำจืด กรรมการ
5. ผู้เชี่ยวชาญด้านนิเวศวิทยา กรรมการ
6. ผู้เชี่ยวชาญด้านอนุกรมวิธานสัตว์น้ำจืด กรรมการ
7. ผู้เชี่ยวชาญด้านพันธุกรรมสัตว์น้ำ กรรมการ
8. ผู้เชี่ยวชาญด้านการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำจืด กรรมการ
9. ผู้เชี่ยวชาญด้านการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำชายฝั่ง กรรมการ
10. ผู้เชี่ยวชาญด้านสัตว์น้ำและพรรณไม้น้ำสวยงาม กรรมการ
11. ผู้อำนวยการกองวิจัยและพัฒนาการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำจืด กรรมการ
12. ผู้อำนวยการกองวิจัยและพัฒนาการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำชายฝั่ง กรรมการ
13. ผู้อำนวยการกองวิจัยและพัฒนาประมงทะเล กรรมการ
14. ผู้อำนวยการกองวิจัยและพัฒนาพันธุกรรมสัตว์น้ำ กรรมการ
15. ผู้อำนวยการกองนโยบายและยุทธศาสตร์พัฒนาการประมง กรรมการ
16. ผู้อำนวยการกองวิจัยและพัฒนาสุขภาพสัตว์น้ำ กรรมการ
17. ผู้อำนวยการกองบริหารจัดการทรัพยากรและกำหนดมาตรการ กรรมการ
18. ผู้อำนวยการกองควบคุมการค้าสัตว์น้ำและปัจจัยการผลิต กรรมการ
19. ผู้อำนวยการกองกฎหมาย
20. ผู้อำนวยการกองวิจัยและพัฒนาประมงน้ำจืด กรรมการและเลขานุการ
21. หัวหน้ากลุ่มวิจัยความหลากหลายทางชีวภาพสัตว์น้ำจืด กรรมการและผู้ช่วยเลขานุการ
กองวิจัยและพัฒนาประมงน้ำจืด
22. หัวหน้ากลุ่มกำหนดมาตรการด้านการประมง กรรมการและผู้ช่วยเลขานุการ
กองบริหารจัดการทรัพยากรและกำหนดมาตรการ
23. หัวหน้ากลุ่มวิจัยสัตว์น้ำสวยงามและพรรณไม้น้ำ กรรมการและผู้ช่วยเลขานุการ
กองวิจัยและพัฒนาการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำจืด
24. หัวหน้ากลุ่มวิจัยและพัฒนาธนาคารเชื้อพันธุ์ กรรมการและผู้ช่วยเลขานุการ
กองวิจัยและพัฒนาพันธุกรรมสัตว์น้ำ
25. หัวหน้ากลุ่มตรวจสอบและรับรองแหล่งประมง กรรมการและผู้ช่วยเลขานุการ
กองวิจัยและพัฒนาประมงทะเล
26. หัวหน้ากลุ่มควบคุมการนำเข้าส่งออกสัตว์น้ำและปัจจัยการผลิต กรรมการและผู้ช่วยเลขานุการ
กองควบคุมการค้าสัตว์น้ำและปัจจัยการผลิต

ADVERTISMENT

อำนาจหน้าที่ IBC

สำหรับอำนาจหน้าที่ IBC ประกอบไปด้วย
1.การนำเสนอนโยบาย และการดำเนินงานของกรมประมงให้สอดคล้องกับหลักการและวัตถุประสงค์ของอนุสัญญาว่าด้วยความหลากหลายทางชีวภาพ พิธีสารว่าด้วยความปลอดภัยทางชีวภาพ และอนุสัญญาว่าด้วยการค้าระหว่างประเทศซึ่งชนิดพันธุ์สัตว์ป่าและพืชป่าที่ใกล้สูญพันธุ์

2.พิจารณาและเสนอความเห็นประกอบการพิจารณาอนุญาตนำเข้า ส่งออก นำผ่าน เพาะเลี้ยง หรือมีไว้ในครอบครองซึ่งสัตว์น้ำและพันธุ์ไม้น้ำมีชีวิต ตามพระราชกำหนดการประมง พ.ศ. 2558 และพระราชกำหนดการประมง (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2560 รวมถึงสัตว์น้ำและพรรณไม้น้ำที่ได้รับการดัดแปลงพันธุกรรม

ADVERTISMENT

3.ประสานความร่วมมือกับคณะกรรมการอนุรักษ์การใช้ประโยชน์ความหลากหลายทางชีวภาพแห่งชาติ และหน่วยงานอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง เพื่อสนับสนุน เร่งรัด ติดตาม ประเมินผล และแก้ไขปัญหาอุปสรรคในการดำเนินการตามแนวทางและนโยบาย มาตรการหรือแผนงานการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์ความหลากหลายทางชีวภาพ

4.กำกับดูแลแผนงาน/โครงการ/กิจกรรม ด้านความปลอดภัยทางชีวภาพในการวิจัยของกรมประมงที่เกี่ยวกับเทคโนโลยีชีวภาพและพันธุวิศวกรรมของสัตว์น้ำและพรรณไม้น้ำที่มีชีวิตที่ได้รับการดัดแปลงพันธุกรรม (Living Modified Organism หรือ LMO)
พิจารณาเสนอความเห็นต่อกรมประมงเกี่ยวกับการดำเนินงานด้านความปลอดภัยทางชีวภาพ

พร้อมทั้งติดตามการดำเนินงานให้เป็นไปตามแนวทางปฏิบัติเพื่อความปลอดภัยทางชีวภาพ ตามบทบัญญัติในกรอบงานแห่งชาติว่าด้วยความปลอดภัยทางชีวภาพ
ประสานงานกับหน่วยงานหรือผู้มีหน้าที่ควบคุมการนำเข้าสิ่งมีชีวิตในการติดตามตรวจสอบและให้คำแนะนำหรือแก้ไขปัญหาเมื่อมีการนำเข้าสัตว์น้ำและพันธุ์ไม้น้ำประเภทที่เป็นอันตรายหรือสงสัยว่าจะเป็นอันตราย
ให้คำแนะนำในการแบ่งปันผลประโยชน์ที่ได้จากการใช้ทรัพยากรพันธุกรรมอย่างยุติธรรมและเท่าเทียม

โดยกระบวนการเข้าถึงจะต้องอยู่ภายใต้ความเห็นชอบที่ได้แจ้งล่วงหน้า รวมทั้งการเข้าถึงต้องเป็นไปตามเงื่อนไขที่ได้รับการตกลงร่วมกัน

5 แต่งตั้งอนุกรรมการ หรือคณะทำงานเพื่อดำเนินการตามความเหมาะสม
ดำเนินการปฏิบัติงานอื่นใดที่เกี่ยวข้อง ตามที่กรมประมงมอบหมายและรายงานผลการดำเนินการเสนอต่อกรมประมง

อย่างไรก็ตามเป็นที่น่าสังเกตว่านับตั้งแต่ได้มีการอนุญาตให้มีการนำเข้าสายพันธุ์ปลา เมื่อปี 2553 จนกระทั่งปลาตายทางกรมประมงระบุว่า ไม่ได้ลงพื้นที่ไปตรวจสอบพื้นที่เลี้ยงของบริษัทดังกล่าวเลย ในช่วงที่บริษัทหยุดทำการวิจัยและฝังกลบป่าเมื่อปี 2554 โดยระบุว่าเป็นเพราะบริษัทไม่ได้แจ้งกรมให้ไปตรวจสอบในระยะเวลาดังกล่าว ทางกรมก็ไม่มีการจัดส่งเจ้าหน้าที่ลงไปตรวจสอบในเป็นเวลา 6 ปี

กระทั่งปี 2560 จึงได้ลงพื้นที่ไปตรวจสอบหลังจากเกิดปัญหาการแพร่ระบาด ซึ่งได้รับแจ้งจากบริษัทว่าได้ยุติการทำวิจัยและได้ทำลายตัวอย่างปลาทั้งหมดโดยการฝังกลบ และโรยด้วยปูนขาวไปแล้ว จากนั้นได้สร้างสิ่งก่อสร้างทับพื้นที่ไปแล้วนับตั้งแต่เมื่อปี 2554

ส่วนตัวอย่างปลาที่ยังมีชีวิตเหลือ 50 ตัว จากจำนวน 2,000 ตัวที่นำเข้าบริษัทแจ้งว่ามีการดองสารฟลอมารีนและส่งมาที่กรมประมง แต่ปรากฏกรมได้ดำเนินการตรวจสอบเอกสารหรือหลักฐานการรับมอบตัวอย่างปลาดองในสมุดลงทะเบียนรับตัวอย่างและฐานข้อมูลในระบบตั้งแต่ที่มีการนำเข้าจนถึงปี 2554 แล้วก็ไม่พบหลักฐานการรับตัวอย่างและขวดตัวอย่างดังกล่าว

ทั้งที่บทบาทหน้าที่ของ IBC ที่มีอธิบดีกรมประมงเป็นประธานสามารถเข้าไปตรวจสอบและติดตามได้ตลอดทั้งกระบวนการ หากเอกชนผู้นำเข้ามามีส่วนทำให้ปลาหมอคางดำแพร่ระบาดไปยังแม่น้ำสายต่าง ๆ อีกมุมกรมประมงก็น่าจะมีส่วนรับผิดชอบในการดูแลปัญหาการแพร่ระบาดด้วยเช่นกัน