
คอลัมน์ : สัมภาษณ์
“ทรัพย์สินทางปัญญา” จะกลายเป็นเครื่องมือสำคัญให้กับภาคธุรกิจและจะเป็นตัวเคลื่อนเศรษฐกิจให้กับประเทศ ซึ่งไม่ว่าจะเป็นนโยบาย การขึ้นทะเบียนลิขสิทธิ์ เครื่องหมายการค้า การจดสิทธิบัตร การส่งเสริมสินค้าสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (จีไอ) การนำเทคโนโลยีมาใช้พลิกโฉมทรัพย์สินทางปัญญาแบบครบวงจร คือแผนที่ “กรมทรัพย์สินทางปัญญา กระทรวงพาณิชย์” กำหนดไว้ในปี 2568 นี้
“ประชาชาติธุรกิจ” ได้สัมภาษณ์ “นางสาวนุสรา กาญจนกูล” อธิบดีกรมทรัพย์สินทางปัญญา คนใหม่หลังเข้ารับตำแหน่งเมื่อวันที่ 1 ตุลาคม 2567 ถึงแนวทางการผลักดันงานด้านต่าง ๆ ที่จะสอดรับกับนโยบาย Soft Power และเข้ามาเป็นตัวเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันทางการค้าให้กับเจ้าของลิขสิทธิ์
ลิขสิทธิ์หมูเด้ง
ตอนนี้เราอยู่ระหว่างปรับปรุงแก้ไขกฎหมายโดยเฉพาะร่าง พ.ร.บ.สิทธิบัตร ที่กำลังรับฟังความเห็นก่อนเสนอเข้าสู่สภาผู้แทนราษฎรและวุฒิสภา ร่าง พ.ร.บ.คุ้มครองสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ และร่าง พ.ร.บ.ลิขสิทธิ์ ก็อยู่ระหว่างเข้าสู่การพิจารณาของคณะรัฐมนตรี (ครม.) และยังเตรียมยกร่างกฎหมายการจัดเก็บค่าตอบแทนการใช้งาน อันมีลิขสิทธิ์และสิทธิของนักแสดง เพื่อตอบรับนโยบาย Soft Power ของรัฐบาล เพื่อให้เกิดการจัดเก็บค่าลิขสิทธิ์มีความโปร่งใส และมีมาตรฐานเท่าเทียมกับต่างประเทศ
ซึ่งที่ผ่านมาการส่งเสริม Soft Power เราได้เข้าไปให้การสนับสนุนองค์การสวนสัตว์แห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ในการบริหารจัดการทรัพย์สินทางปัญญาที่องค์การสวนสัตว์ฯเป็นเจ้าของ เพื่อให้เกิดการปกป้องคุ้มครองสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาต่าง ๆ ตามกฎหมายอย่างถูกต้อง และนำไปสู่การใช้ประโยชน์ในเชิงพาณิชย์ เพื่อสร้างรายได้ให้แก่องค์การสวนสัตว์ฯ
โดยเริ่มจากการบริหารจัดการสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาที่เกี่ยวกับ “หมูเด้ง” โดยให้ องค์การสวนสัตว์ฯยื่นแจ้งข้อมูลลิขสิทธิ์ ทั้งสิ้น 44 ผลงาน และเครื่องหมายการค้า 1 คำขอ ซึ่งอยู่ระหว่างการพิจารณาโดยนายทะเบียน และมีแผนจะยื่นขอจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าเพิ่มเติมอีก 1 คำขอ ซึ่งเป็นการส่งเสริมและช่วยยกระดับผลงานที่สำคัญและเป็นการสร้างรายได้ให้กับผู้ประกอบการ หน่วยงานได้
แปลงลิขสิทธิ์เป็นหลักประกัน
ส่วนการพิจารณายกร่างกฎหมาย เพื่อกำกับดูแลการบริหารการจัดเก็บค่าลิขสิทธิ์ เพื่อยกระดับการบริหารการจัดเก็บค่าลิขสิทธิ์และแก้ไขปัญหาการจัดเก็บค่าลิขสิทธิ์โดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย เรามีแนวคิดว่าควรกำหนดให้องค์กรบริหารลิขสิทธิ์ต้องได้รับอนุญาตจากกรมก่อนดำเนินการ รวมทั้งต้องแจ้งรายชื่อตัวแทนจัดเก็บค่าลิขสิทธิ์ ขอบเขตการจัดเก็บค่าลิขสิทธิ์ และเงื่อนไขและหลักเกณฑ์ในการจัดสรรค่าตอบแทนให้แก่สมาชิก
และผู้ที่จะมาเป็นตัวแทนจำเป็นต้องรับผิดชอบ ในกรณีเกิดการโต้แย้งสิทธิในการใช้งานลิขสิทธิ์ตามสัญญา ลำดับแรกคือการบริหารการจัดเก็บค่าลิขสิทธิ์ในงานเพลงก่อน เนื่องจากเป็นงานลิขสิทธิ์ที่มีความซับซ้อนและพบปัญหาการจัดเก็บค่าลิขสิทธิ์โดยไม่ชอบด้วยกฎหมายมากที่สุด และค่อยขยับไปในผลงานอื่น ๆ ต่อไป นอกจากนี้ยังสนับสนุนแพลตฟอร์ม Flips.IP เพื่อขยายโอกาสการเข้าถึงแหล่งเงินทุนของศิลปิน นักร้อง นักดนตรี ผู้ประพันธ์เพลง
รวมทั้งค่ายเพลงขนาดกลางและเล็ก ด้วยการประเมินมูลค่าของเพลงที่เกิดขึ้นจากการใช้งานจริง เพื่อนำไปใช้เป็นข้อมูลประกอบการพิจารณาปล่อยสินเชื่อของธนาคาร โดยใช้งานลิขสิทธิ์เป็นหลักประกันการกู้ยืมเงินตาม พ.ร.บ.หลักประกันทางธุรกิจ พ.ศ. 2558 และการแปลงงานเพลงเป็น Digital Asset เพื่อระดมทุนด้วยการสร้าง Investment Token เพื่อระดมทุนผ่านการทำ Initial Coin Offering (ICO) ซึ่งจะทำให้เกิดความมั่นคงทางการเงิน และนำไปสู่การสร้างสรรค์ผลงานเพลงใหม่ออกสู่ตลาดอย่างต่อเนื่อง
สิทธิบัตรมุ่งเป้า 6 ประเภท
สำหรับเครื่องหมายการค้า เราทำโครงการตรวจสอบการประกาศโฆษณา เครื่องหมายการค้าในต่างประเทศ เพื่อปกป้องสิทธิของผู้ประกอบการไทยขึ้นมา โดยจะเริ่มที่กลุ่มประเทศอาเซียนและประเทศจีน เพื่อช่วยเหลือผู้ประกอบการในการถูกละเมิดเครื่องหมายการค้าในต่างประเทศ ปกป้องสิทธิของผู้ประกอบการไทยที่มีความประสงค์จะขยายธุรกิจไปยังต่างประเทศ
ในปีที่ผ่านมาพบว่ามีการละเมิดเครื่องหมายการค้าของผู้ประกอบการไทยในต่างประเทศอยู่เป็นจำนวนไม่น้อย สร้างความเสียหายมาก ปีนี้ต้องตรวจให้ได้ 100 ราย เป้าหมายคือผู้ประกอบการ SMEs ที่มีแผนการขยายธุรกิจไปยังกลุ่มประเทศอาเซียน และประเทศจีน
ส่วนเรื่องการจดสิทธิบัตรปีนี้เราจะเปิดโครงการเร่งรัดสิทธิบัตรมุ่งเป้า (Target Patent Fast Track) เพิ่มสาขานวัตกรรมรักษ์สิ่งแวดล้อม (Green Innovation) อีก 6 ประเภท ได้แก่ การจัดการน้ำและอากาศเพื่อสิ่งแวดล้อม พลังงานสะอาด ระบบขนส่งและยานพาหนะไฟฟ้า สถาปัตยกรรมสีเขียว นวัตกรรมทดแทนการใช้พลาสติก และการจัดการขยะและสิ่งปฏิกูล ทำโครงการ Fast Track ไปแล้ว 2 สาขา คือ นวัตกรรมด้านการแพทย์และนวัตกรรมอาหารแห่งอนาคต
ซึ่งประสบความสำเร็จ และเพื่อยกระดับการจดสิทธิบัตร เรามีแผนจะพัฒนาระบบวิเคราะห์ข้อมูลคำขอรับสิทธิบัตร/อนุสิทธิบัตรขนาดใหญ่ (Big Data) เป็นการป้อนข้อความเพื่อประมวลผลและวิเคราะห์ผ่านปัญญาประดิษฐ์ (AI) แบบ Machine Learning เพื่อให้ได้ผลการเปรียบเทียบที่ครอบคลุมข้อมูลสิทธิบัตรจำนวนมาก สามารถวิเคราะห์ข้อมูลคำขอเพื่อกำหนดสัญลักษณ์จำแนกหมวดหมู่การประดิษฐ์ระหว่างประเทศ (International Patent Classification : IPC) ได้เร็วขึ้น
ปัจจุบันการออกแบบผลิตภัณฑ์ที่ยื่นขอรับความคุ้มครองเพิ่มขึ้นทุกปี อย่างปี 2566 มีจำนวน 5,013 คำขอ และปี 2566 มีจำนวนถึง 6,118 คำขอ ส่วนใหญ่เป็นลวดลายผ้า รองลงมาเป็นอุตสาหกรรมยานยนต์
ปราบปรามสินค้าละเมิด
การปกป้องคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญาของคนไทย เราได้ทำโครงการ Trademark Monitor เพื่อเฝ้าระวังการนำเครื่องหมายการค้าของคนไทยไปจดทะเบียนต่างประเทศโดยไม่สุจริต โดยเฉพาะ MSME ที่มีแผนการขยายธุรกิจไปยังตลาดต่างประเทศ และวิธีป้องกันหากถูกละเมิดเครื่องหมายการค้า ในส่วนการป้องปรามการละเมิดทรัพย์สินทางปัญญาบนอินเทอร์เน็ตที่เราบันทึกข้อตกลง (MOU) กับเจ้าของสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญา ผู้ประกอบการด้านอินเทอร์เน็ต 3 ราย (ลาซาด้า ช้อปปี้ และ TikTok Shop) รวม 39 ราย
การที่เราร่วมมือกับเจ้าของสิทธิ เจ้าของแพลตฟอร์ม e-Commerce ระงับและปิดกั้นเว็บไซต์จำหน่ายสินค้าละเมิดอย่างต่อเนื่อง เพื่อสร้างความเชื่อมั่นให้กับเจ้าของทรัพย์สินทางปัญญา และป้องกันไม่ให้สินค้าละเมิดถูกนำกลับมาจำหน่ายในท้องตลาดอีก รวมทั้งดำเนินการจับกุม กวาดล้างการจำหน่ายสินค้าละเมิดทรัพย์สินทางปัญญาทั่วประเทศ เพื่อนำพาประเทศไทยให้หลุดจากบัญชี WL
เพิ่มสินค้าจีไอในญี่ปุ่น
การส่งเสริมสินค้าสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (จีไอ) ในปี 2568 งานด้านขึ้นทะเบียนต้องให้ได้อย่างน้อย 22 สินค้า มันจะสร้างรายได้ให้กับชุมชนกว่า 6,000 ล้านบาท และต้องผลักดันการขึ้นทะเบียนจีไอไทยในญี่ปุ่นด้วย คาดว่าจะเป็นกล้วยหอมทองหนองบัวแดง จังหวัดชัยภูมิ มะม่วงน้ำดอกไม้สีทองพิษณุโลก และมะขามหวานเพชรบูรณ์ เรายังอยากผลักดันให้สินค้าจีไอเป็นวัตถุดิบและเป็นเมนูประจำร้านอาหารมิชลิน หรือระดับ Fine Dining ใช้เสิร์ฟบนสายการบินไทย