BITE SIZE : เตรียมความพร้อมก่อนจดทะเบียน ‘สมรสเท่าเทียม’

Prachachat BITE SIZE
โดย พฤฒินันท์ สุดประเสริฐ

23 มกราคม 2568 วันแห่งประวัติศาสตร์ในการเริ่มต้น “สมรสเท่าเทียม” ที่มีการผลักดันมากว่า 10 ปี และจะเป็นวันที่คู่รักจะมีสิทธิต่าง ๆ อย่างเท่าเทียมกัน ไม่แบ่งแค่ชายหรือหญิงอีกต่อไป ซึ่งประเทศไทย จะเป็นแห่งแรกในอาเซียนที่มีกฎหมายสมรสเท่าเทียมรองรับ

ขณะเดียวกัน วันดังกล่าวจะมีการจัดกิจกรรมเฉลิมฉลอง จัดให้จดทะเบียนสมรสภายในงานได้ รวมถึงหน่วยงานต่าง ๆ ทั้ง กทม. และกระทรวงมหาดไทย ประกาศความพร้อมในการให้บริการจดทะเบียน “สมรสเท่าเทียม” ในวันดังกล่าวด้วย

Prachachat BITE SIZE มี Checklist สำหรับผู้ที่ต้องการจดทะเบียน “สมรสเท่าเทียม” รวมถึงผู้ที่จะจดทะเบียนสมรส จะต้องเตรียมเอกสารอะไร ค่าใช้จ่ายในการจดทะเบียนเป็นอย่างไร

ทวนสาระสำคัญ “สมรสเท่าเทียม”

ก่อนจะไปเตรียม Checklist จดทะเบียนสมรสเท่าเทียม ย้อนดูกันหน่อยว่า กฎหมายสมรสเท่าเทียม ปรับแก้อะไรบ้าง

ประเด็นหลัก ๆ ที่มีการแก้เพื่อรองรับ “สมรสเท่าเทียม” มี 4 ประเด็น

1. การแก้ไขคำเรียกต่าง ๆ จาก “ชาย-หญิง-สามี-ภริยา/ภรรยา” เป็น “บุคคล-ผู้หมั้น-ผู้รับหมั้น และคู่สมรส” เพื่อให้ครอบคลุมคู่หมั้น-คู่สมรสทุกเพศ

ADVERTISMENT

2. ปรับเกณฑ์ขั้นต่ำในการหมั้นและสมรส จาก 17 ปี เป็น 18 ปี เพื่อให้พ้นจากความเป็นเด็ก และสอดคล้องกับกฎหมายเกี่ยวกับเด็ก

3. เพิ่มบทบัญญัติ คือ กำหนดให้คู่สมรสที่ก่อตั้งครอบครัวตามประมวลกฎหมายฉบับดังกล่าว มีสิทธิ หน้าที่ และสถานะทางกฎหมายตามกฎหมายอื่น และระเบียบ ข้อบังคับต่าง ๆ จนถึงมติคณะรัฐมนตรี ที่ได้กำหนดไว้ให้แก่ “สามี ภรรยา” ในทันที ซึ่งจะเป็นการลดภาระทบทวนและแก้ไขกฎหมายที่มีอยู่ในความรับผิดชอบของแต่ละหน่วยงาน

ADVERTISMENT

4. เพิ่มเหตุการฟ้องหย่า การเรียกค่าทดแทน ครอบคลุมถึงกรณีการมีสัมพันธ์กับบุคคลอื่น (มีชู้) ไม่ว่าจะเพศใดก็ตาม ไม่จำกัดเฉพาะชาย-หญิงเท่านั้น

Checklist ก่อนไปจด “สมรสเท่าเทียม”

ก่อนจะไปจดทะเบียนสมรสเท่าเทียม ซึ่งจะเริ่มขึ้นตั้งแต่ 23 มกราคม 2568 เป็นต้นไป หลาย ๆ คนอาจจะยังไม่ได้เตรียมตัวว่าจะต้องเตรียมตัวยังไง ใช้เอกสารอะไร ใครมีสิทธิจดได้

จดทะเบียน ‘สมรสเท่าเทียม’ ต้องอายุเท่าไร ?

ในการจดทะเบียนสมรสนั้น จะทำได้เมื่อบุคคลทั้งสองฝ่ายมีอายุ 18 ปีบริบูรณ์แล้ว แต่ในกรณีมีเหตุอันสมควรศาลอาจอนุญาตให้ทำการสมรสก่อนนั้นได้

กรณีที่ไม่สามารถทำการสมรสได้ คือ

1. บุคคลใดบุคคลหนึ่งเป็นบุคคลวิกลจริตหรือเป็นบุคคลซึ่งศาลสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถ

2. บุคคลสองคนซึ่งเป็นญาติสืบสายโลหิตโดยตรงขึ้นไปหรือลงมา เป็นพี่น้องร่วมบิดามารดาหรือร่วมแต่บิดาหรือมารดา ซึ่งความเป็นญาติดังกล่าวมานี้ให้ถือตามสายโลหิต โดยไม่คำนึงว่าจะเป็นญาติโดยชอบด้วยกฎหมายหรือไม่

3. ผู้รับบุตรบุญธรรมกับบุตรบุญธรรมจะสมรสกันไม่ได้

4. บุคคลที่ยังมีคู่สมรสอยู่

5. หญิงที่ชายผู้เป็นคู่สมรสตายหรือที่การสมรสสิ้นสุดลงด้วยประการอื่นจะทำการสมรสใหม่กับชายได้ต่อเมื่อการสิ้นสุดแห่งการสมรสได้ผ่านพ้นไปแล้วไม่น้อยกว่า 310 วัน เว้นแต่มีการคลอดบุตรแล้วในระหว่างนั้น หรือสมรสกับคู่สมรสเดิม หรือมีใบรับรองแพทย์ประกาศนียบัตรหรือปริญญาซึ่งเป็นผู้ประกอบการรักษาโรคในสาขาเวชกรรมได้ตามกฎหมายว่ามิได้มีครรภ์หรือมีคำสั่งของศาลให้สมรสได้

6. ผู้เยาว์จะทำการสมรสต้องได้รับความยินยอมจากผู้มีอำนาจให้ความยินยอมได้ตามกฎหมาย

7. การสมรสจะทำได้ต่อเมื่อบุคคลทั้งสองคนยินยอมเป็นคู่สมรสกัน และต้องแสดงการยินยอมนั้นให้ปรากฏโดยเปิดเผยต่อหน้านายทะเบียนและให้นายทะเบียนบันทึกความยินยอมนั้นไว้ด้วย

‘สมรสเท่าเทียม’ จดทะเบียนได้ที่ไหน ?

สำหรับสถานที่รับจดทะเบียนสมรส ได้แก่ สำนักทะเบียนอำเภอ สำนักทะเบียนเขต และสถานทูต/กงสุลไทยในต่างประเทศ ทุกแห่ง โดยไม่คำนึงถึงภูมิลำเนาของฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง โดยเอกสารที่ใช้ในการจดทะเบียนสมรส มีดังนี้

1. คนไทยกับคนไทย บัตรประจำตัวประชาชน หรือยืนยันตัวตนผ่านแอปพลิเคชัน ThaiD

2. คนไทยกับคนต่างชาติ บัตรประจำตัวประชาชนคนไทย หรือยืนยันตัวตนผ่านแอปพลิเคชัน ThaiD หนังสือเดินทางคนต่างชาติ หนังสือรับรองสถานภาพการสมรสที่แสดงว่าไม่มีคู่สมรสในขณะที่ จะจดสมรส

3. คนต่างชาติกับคนต่างชาติ หนังสือเดินทาง และหนังสือรับรองสถานภาพการสมรสที่แสดงว่าไม่มีคู่สมรสในขณะที่จะจดสมรส

ทั้งนี้ การจดทะเบียนสมรสทั้ง 3 แบบ จะต้องมีพยาน 2 คน ซึ่งเป็นบุคคลที่บรรลุนิติภาวะ

กรณีผู้สมรส มีอายุตั้งแต่ 18 ปีบริบูรณ์แต่ยังไม่บรรลุนิติภาวะ ต้องมีหนังสือยินยอมจากผู้มีอำนาจปกครองของผู้เยาว์ด้วย ไม่สามารถมายินยอมต่อหน้าเจ้าหน้าที่ได้ หากมีสัญญาก่อนสมรสให้นำมาแสดงด้วย กรณีเอกสารเป็นภาษาต่างประเทศต้องแปลเป็นภาษาไทยและผ่านการรับรองนิติกรณ์เอกสารตามขั้นตอนของกรมการกงสุล กระทรวงการต่างประเทศ

ขั้นตอนจดทะเบียน ‘สมรสเท่าเทียม’

ขั้นตอนการจดทะเบียนสมรส มีดังนี้

  1. ผู้ร้อง ยื่นคำร้อง คร.1 ต่อนายทะเบียน
  2. นายทะเบียนตรวจสอบคุณสมบัติตามเงื่อนไขแห่งกฎหมาย หลักฐานที่เกี่ยวข้อง แล้วลงรายการในทะเบียนให้ครบถ้วน
  3. ผู้ร้อง ผู้ให้ความยินยอม (ถ้ามี) และพยานลงลายมือชื่อในทะเบียนครอบครัว
  4. เมื่อเห็นว่าถูกต้องให้นายทะเบียนลงลายมือชื่อในทะเบียนครอบครัวและจัดเก็บข้อมูลดังกล่าวไว้ในระบบคอมพิวเตอร์

โดยระยะเวลาที่ใช้ในการจดทะเบียนสมรส ประมาณ 20 – 30 นาที ทั้งนี้ จะขึ้นอยู่กับการลงรายละเอียดของสัญญาก่อนสมรสว่าผู้ร้องทั้งสองฝ่ายจะให้มีการบันทึกมากน้อยเพียงใด

ค่าใช้จ่าย จดทะเบียน ‘สมรสเท่าเทียม’

  • กรณีจดทะเบียนสมรสในสำนักทะเบียน ไม่ต้องเสียค่าธรรมเนียม
  • กรณีจดทะเบียนสมรสนอกสำนักทะเบียน เสียค่าธรรมเนียมฉบับละ 200 บาท โดยผู้ขอต้องจัดยานพาหนะให้นายทะเบียนด้วย ถ้าหากผู้ขอไม่จัดพาหนะให้ ผู้ขอต้องชดใช้ค่าพาหนะให้แก่นายทะเบียนตามสมควร
  • การจดทะเบียนสมรส ณ สถานที่สมรส ซึ่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยอนุมัติให้มีขึ้น เสียค่าธรรมเนียมฉบับละ 20 บาท
  • การคัดสำเนา ค่าธรรมเนียมฉบับละ 10 บาท

“สมรสเท่าเทียม” จดแล้ว มีสิทธิอะไรบ้าง

คำถามต่อมา คือ ถ้าจดทะเบียนสมรสแล้ว ไม่ว่าจะคู่ชายหญิง หรือการจดทะเบียน สมรสเท่าเทียม คู่สมรสจะมีสิทธิอะไรบ้าง

สิทธิที่คู่สมรสจะได้รับ มีทั้งการใช้นามสกุลของอีกฝ่าย การรับบุตรบุญธรรม การจัดการสินสมรส สิทธิประโยชน์ทางภาษี การยินยอมให้รักษาพยาบาล การรับเงินทดแทนกรณีคู่สมรสเสียชีวิต การรับเงินสงเคราะห์บุตร จนถึงถ้าคู่สมรสมีคนอื่น มีชู้ สามารถฟ้องหย่า เรียกค่าเสียหายได้

ส่วนสิทธิที่ยังไม่ได้และต้องรอการแก้กฎหมาย มีตั้งแต่การได้สัญชาติไทยตามคู่สมรส ซึ่ง พ.ร.บ.สัญชาติ พ.ศ. 2508 ในมาตรา 9 ระบุว่า กรณีที่ภรรยาจะขอถือสัญชาติไทยตามสามี ต้องจดทะเบียนสมรสกับชายไทยถูกต้องตามกฎหมาย ไม่น้อยกว่า 3 ปี นับถึงวันที่ยื่นคำขอ และมาตรา 10 บัญญัติว่าคนที่ขอสัญชาติต้องมีความรู้ภาษาไทย โดยสามารถพูดภาษาไทยและฟังภาษาไทยเข้าใจ

และเรื่องการอุ้มบุญ ซึ่งหน่วยงานด้านสาธารณสุขไทย กำลังดำเนินการแก้กฎหมาย ให้ครอบคลุมคู่สมรสทุกเพศ ไม่จำกัดแค่ชาย-หญิง

“สมรสเท่าเทียม” ที่จะเกิดขึ้นจากนี้ เป็นจุดเริ่มต้นที่ทุก ๆ คนไม่ว่าเพศไหน ก็จะมีสิทธิที่เท่าเทียมกันมากขึ้น ส่วนใครที่ยังไม่มีความรัก ก็รักตัวเองไปก่อน เดี๋ยวความรักดี ๆ ก็จะตามมา

ติดตาม Prachachat BITE SIZE EP.90 ได้ที่ https://youtu.be/_vnmnE10xEM

เข้าใจง่าย ได้ความรู้ ทุกสถานการณ์ข่าว กับ “Prachachat BITE SIZE” ทุกวันเสาร์ 11.00 น. ทุกช่องทางออนไลน์ของประชาชาติธุรกิจ