อ่างเก็บน้ำห้วยทรายขาว ความหวังแก้แล้ง 5 หมู่บ้าน ต้นแม่น้ำยม

อ่างเก็บน้ำห้วยทรายขาว

นานกว่า 17 แล้วนับตั้งแต่ปี 2548 จนถึงปัจจุบัน ที่ชาวบ้านหมู่ 8 บ้าราษฎร์พัฒนา ต.สระ อ.เชียงม่วน จ.พะเยา ร้องขอก่อสร้างอ่างเก็บน้ำห้วยทรายขาว โดยจะมีพื้นที่รับผลประโยชน์รวมประชากรนับพันหลังคาเรือนใน 5 หมู่บ้าน ได้แก่ หมู่ 8, 3, 12, 10 และหมู่ 4

“ธนพงษ์ สืบจิต” รองประธานสภาองค์การบริหารส่วนตำบลสระ บอกกับ “ประชาชาติธุรกิจ” ว่า ชาวบ้านในพื้นที่ประสบปัญหาน้ำท่วมและน้ำแล้งทุกปีในการทำไร่ทำนาซึ่งเป็นอาชีพหลัก

ทั้งที่เป็นเขตต้นแม่น้ำยมครอบคลุมอำเภอเชียงม่วนและอำเภอปงแต่ก็ไม่มีแหล่งกักเก็บน้ำไว้ใช้ ทำให้รายได้ของเกษตรกรในพื้นที่เฉลี่ยอยู่เพียง 50,000 บาท/ปี/ครัวเรือน ซึ่งถือว่ายังต่ำอยู่มาก

ทว่าหลังจากทำหนังสือถึงกรมชลประทานจนได้รับการออกแบบโครงการแล้ว กลับมีประกาศเขตพื้นที่อุทยานแห่งชาติดอยภูนาง ครอบคลุมอำเภอเชียงม่วน อำเภอดอกคำใต้ และอำเภอปง

ฉะนั้นอ่างเก็บน้ำห้วยทรายขาวจึงสะดุดเพราะอยู่ติดเขตอุทยานและต้องศึกษาเพิ่มเติม แต่ก็มีความหวังอยู่ว่ากรมชลประทานจะช่วยประสานงานดำเนินการให้โครงการนี้ให้เกิดขึ้นโดยเร็ว

“ชาวบ้านในพื้นที่เราปลูกข้าวเป็นหลัก แต่ก็ทำได้แค่พอกินเพียง 40% เพราะไม่ค่อยได้ผลผลิตเนื่องจากต้องพึ่งพาน้ำในช่วงฤดูฝนเพียงอย่างเดียว ขณะที่การปลูกข้าวโพดกลับมีสัดส่วนมากถึง 60%

เพราะใช้น้ำน้อยกว่า ถ้าหากมีอ่างเก็บน้ำจะสามารถทำนาข้าวและทำการเกษตรได้มากขึ้น รายได้ก็จะเพิ่มขึ้นเป็น 2-3 เท่า นอกจากนี้ยังสามารถเลี้ยงสัตว์ทำประมงได้อีก”

“นิพนธ์ พอใจ” ผู้ใหญ่บ้านหมู่ 8 บ้านราษฎร์พัฒนา ต.สระ อ.เชียงม่วน จ.พะเยา กล่าวว่า การก่อสร้างอ่างเก็บน้ำห้วยทรายขาวมีความจำเป็นที่จะต้องสร้างกินพื้นที่ในเขตอุทยานแห่งชาติ

อยากขอกรมอุทยานแห่งชาติและกรมชลประทานร่วมดำเนินโครงการนี้ให้เสร็จลุ้นล่วงไปได้อย่างราบรื่น เพราะถือเป็นหัวใจสำคัญที่จะช่วยชาวบ้านในการทำการและสามารถเป็นแหล่งท่องเที่ยวสร้างรายได้ให้กับคนในพื้นที่ได้

ด้าน “สุรชาติ มาลาศรี” ผู้อำนวยการสำนักบริหารโครงการกรมชลประทาน กล่าวว่า กรมชลประทานได้ดำเนินการศึกษาจัดทำแผนหลักการพัฒนาและบริหารจัดการน้ำในพื้นที่ดังกล่าว ตามขอบเขตของการศึกษาคือ

1) จัดทำแผนหลักการพัฒนาและการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำแบบมีส่วนร่วมในพื้นที่อำเภอเชียงม่วนและอำเภอปงจังหวัดพะเยา (ยกเว้นพื้นที่ชลประทานของอ่างเก็บน้ำปี้ อันเนื่องมาจากพระราชดำริ ในเขตตำบลสระ อำเภอเชียงม่วนจังหวัดพะเยา)

2) คัดเลือกโครงการที่มีลำดับความสำคัญ จำนวน 5 โครงการ จากแผนหลักมาดำเนินการศึกษาวางโครงการ (Pre-Feasibility Study) เพื่อเตรียมความพร้อม

3) ดำเนินการศึกษาความเหมาะสม (Feasibility Study) และผลกระทบสิ่งแวดล้อมเบื้องต้น (IEE) โครงการอ่างเก็บน้ำห้วยทรายขาว อำเภอเชียงม่วน จังหวัดพะเยา เพื่อเตรียมความพร้อมในขั้นการออกแบบรายละเอียดและค่าก่อสร้างโครงการ

ผลของการศึกษาจัดทำแผนสามารถวิเคราะห์ปัญหาและรวบรวมโครงการพัฒนาแหล่งน้ำได้ทั้งหมดจำนวน 416 โครงการ และมี 5 โครงการในอำเภอปง ที่มีความสำคัญสูงสุดและควรนำมาศึกษาวางโครงการ เพื่อเตรียมความพร้อมในการพัฒนาลำดับต่อไป ซึ่งต้องจัดทำรายงานการศึกษาผลกระทบสิ่งแวดล้อมเบื้องต้น ได้แก่

1) อ่างเก็บน้ำห้วยขาม หมู่***** บ้านท่าฟ้าเหนือ ตำบลสระ อำเภอเชียงม่วน จังหวัดพะเยา ความจุเก็บกัก 4.29 ล้านลูกบาศก์เมตร พื้นที่รับประโยชน์ 2,757 ไร่ ตั้งอยู่ในพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติโซน C จำนวน 297 ไร่

2) อ่างเก็บน้ำห้วยแม่ปั๋ง หมู่ 6 บ้านบ่อเบี้ย ตำบลบ้านมาง อำเภอเชียงม่วน จังหวัดพะเยา ความจุเก็บกัก 2.93 ล้านลูกบาศก์เมตร พื้นที่รับประโยชน์ 4,436 ไร่ ตั้งอยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติ 233 ไร่

3) อ่างเก็บน้ำน้ำม่าว หมู่ 6 บ้านหนุน เทศบาลตำบลแม่ยม อำเภอปง จังหวัดพะเยา ความจุเก็บกัก 1.27 ล้านลูกบาศก์เมตร พื้นที่รับประโยชน์ 4,811 ไร่ ตั้งอยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติ 88 ไร่

4) อ่างเก็บน้ำน้ำรวบ หมู่ 9 บ้านแม่ทาย ตำบลออย อำเภอปง จัดหวัดพะเยา ความจุเก็บกัก 2.08 ล้านลูกบาศก์เมตรพื้นที่รับประโยชน์ 1,513 ไร่ ตั้งอยู่ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเวียงลอ 84 ไร่

และ 5) อ่างเก็บน้ำห้วงดงดำ (ห้วยแพะ) หมู่ 8 ห้วยคอกหมู ตำบลนาปรัง อำเภอปง จัดหวัดพะเยา ความจุเก็บกัก 3.429 ล้านลูกบาศก์เมตร พื้นที่รับประโยชน์ 1,517 ไร่ โดยพื้นที่นี้ไม่ต้องจัดรายงานการศึกษาผลกระทบสิ่งแวดล้อม

สำหรับการศึกษาวางโครงการทั้ง 5 โครง จะอยู่ภายใต้โครงการศึกษาความเหมาะสมผลกระทบสิ่งแวดล้อมเบื้องต้นการอ่างเก็บน้ำห้วยทรายขาว ตำบลสระ อำเภอเชียงม่วน จังหวัดพะเยา ซึ่งเป็นโครงการที่กรมชลประทานดำเนินการศึกษาความเหมาะสมเบื้องต้นไว้แล้วในปี พ.ศ. 2559

เพราะเป็นพื้นที่อุทยานแห่งชาติ เพื่อเตรียมความพร้อมในขั้นการออกแบบรายละเอียดและจัดหางบประมาณก่อสร้างโครงการต่อไป

สำหรับรายละเอียดโครงการจะตั้งหมู่ที่ 8 บ้านราษฎร์พัฒนา ตำบลสระ อำเภอเชียงม่วน จังหวัดพะเยา มีผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมได้แก่พื้นที่ชั้นคุณภาพลุ่มน้ำชั้น 4 พื้นที่อุทยานแห่งชาติ 246 ไร่

พื้นที่การใช้ประโยชน์ที่ดินที่เป็นป่าไม้ 210 ไร่ ด้านสังคม ได้แก่ พื้นที่ทำกินราษฎรกระทบ 36 ไร่ ส่วนพื้นที่รับประโยชน์จากโครงการทั้งฝั่งขวาและฝั่งซ้ายรวม 1,320 ไร่ ค่าลงทุนโครงการ (เฉพาะหัวงานเขื่อนและอาคารประกอบ) 34.63 ล้านบาท ค่าลงทุน/พื้นที่รับประโยชน์ 34,120 บาท/ไร่


“ตอนนี้เราต้องการศึกษาผลกระทบสิ่งแวดล้อมให้แล้วเสร็จก่อน จึงจะไปยังขบวนการออกแบบและก่อสร้างได้ ซึ่งทางบริษัทที่ปรึกษามั่นใจว่าผ่านแน่นอนในช่วงเดือนมิถุนายนปี 2566 โดยกรมชลประทานจะลงพื้นที่พบกับชาวบ้านอีกครั้ง อย่างเร็วที่สุดอาจจะตั้งงบประมาณได้ในปี 2568”