คนเดินตรอก โดย ดร.วีรพงษ์ รามางกูร

การเมืองเรื่องเบา ๆ

คอลัมน์ คนเดินตรอก โดย วีรพงษ์ รามางกูร

หมู่นี้ชักจะมีข่าวแปลก ๆ ถี่ขึ้น

ข่าวแปลก ๆ นี้ผู้คนแต่ละกลุ่มก็แปลกันไปตามรสนิยมของคนแต่ละคน ข่าวที่ชอบของผู้ที่เชื่อเรื่องโชคลางก็คือ ข่าวรถยนต์ถอยไปชนกระถางบัวและกระถางต้นข่อยแตก

แม้จะเป็นเรื่องปกติธรรมดาเพราะอุบัติเหตุย่อมเกิดขึ้นได้เสมอ ตามที่เห็นในภาพกระถางที่ปลูกต้นข่อยก็เก่าก็ย่อมจะผุพังไปตามอายุขัย แต่ที่แปลกคือการแขวนโคมแดงที่ประตูทำเนียบ ที่เป็นข่าวฮือฮาตามหน้าหนังสือพิมพ์ ทีวี และสื่อออนไลน์

ที่ฮือฮากันมากก็คือ พบเห็นก้านธูป 36 ดอก ที่ปักจนเผาไหม้หมดในพุ่มไม้ดัด ที่ทำเนียบรัฐบาล กลายเป็นข่าวการเมืองไป เพราะยังไม่เคยมีใครไปจุดธูปบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ด้วยธูปถึง 36 ก้านที่ทำเนียบ เคยแต่เห็นทางโทรทัศน์ เมื่อมีการเปลี่ยนรัฐบาล หัวหน้ารัฐบาลใหม่ก็จะไปเซ่นไหว้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ภายในทำเนียบ 2 แห่ง คือรูปพระพรหมที่หลังคาตึกไทยคู่ฟ้า โทรทัศน์ก็จะตามไปถ่ายภาพ ทำข่าวให้เห็นกันทั่วไป อีกที่คือการนำพวงมาลัยดอกดาวเรืองพร้อมดอกไม้ธูปเทียนไปไหว้เจ้าที่เจ้าทางที่ศาลพระภูมิ นอกนั้นก็นึกไม่ออกว่ามีสิ่งศักดิ์สิทธิ์อะไร นอกจากพระพุทธรูปในห้องทำงานของรัฐมนตรีที่นำมาจากบ้านและของข้าราชการชั้นผู้ใหญ่

เพื่อน ๆ ชาวอินเดียเคยแสดงความไม่เข้าใจ ทำไมคนไทยนิยมบูชาพระพรหมแทนที่จะบูชาพระนารายณ์ พระวิษณุ หรือพระศิวะ พระพรหมนั้นเมื่อท่านตื่นบรรทมก็เป็นเวลาที่พระศิวะได้ทำลายโลกเสร็จ พระพรหมท่านก็สร้างโลกใหม่ให้พระนารายณ์บริหาร ใช้เวลาสร้างพอดีกับวันหนึ่ง แล้วท่านก็เข้าบรรทม พระพรหมท่านจึงไม่มีทางทราบว่าใครบูชา สวดมนต์ อ้อนวอน สรรเสริญท่าน ส่วนผู้ที่อยู่กับเราหลังจากพระพรหมเข้าบรรทมแล้วก็คือ

พระนารายณ์และพระศิวะ แล้วแต่ใครจะเชื่อถือเทพองค์ใด เพราะท่านอวตารลงมาทำหน้าที่ในการปราบยุคเข็ญในโลก แต่คนไทยชาวพุทธกลับนิยมบูชาพระพรหม ตั้งศาลพระพรหมที่ศักดิ์สิทธิ์ที่สุดที่โรงแรมเอราวัณอันเป็นชื่อช้างทรงของพระอินทร์ จนชาวจีนจากฮ่องกง สิงคโปร์ ไต้หวัน และจีนบนผืนแผ่นดินใหญ่ ก็พลอยเคารพนับถือและเดินทางมาไหว้มาบนบาน มาแก้บนเมื่อประสบความสำเร็จตามที่ได้บนบานเอาไว้

ส่วนข่าวกระถางบัวกับกระถางต้นข่อยแตกในวันตรุษจีนก็ถือกันว่าเป็นอัปมงคล ทั้ง ๆ ที่ทำเนียบตึกไทยคู่ฟ้าเป็นสถานที่ราชการ เป็นสำนักนายกรัฐมนตรี ซึ่งเป็นคนไทย สัญชาติไทย เชื้อชาติไทย ก็ยังพลอยเป็นข่าวที่ไม่มีการแก้ข่าว ข่าวประเภทนี้สื่อมวลชนชอบเสนอเป็นข่าว ครั้งหนึ่งอีกาที่อาศัยอยู่ในทำเนียบฝูงใหญ่ ถูกอีกาจากสวนสัตว์

เขาดินวนาบินมาโจมตีสู้กันอยู่ กลายเป็นข่าวให้วิพากษ์วิจารณ์กันไป เมื่อพันธมิตรนำนักรบศรีวิชัยมายึดทำเนียบ ดัดแปลงสนามหญ้าให้เป็นท้องนา สัตว์ประจำทำเนียบคือตัวเงินตัวทองถูกจับไปเป็นอาหารอันโอชะของผู้ที่มาชุมนุมยึดทำเนียบ เมื่อถอยออกไป ข้าวของสิ่งมีค่า เช่น กระเบื้องลายคราม ของขวัญที่ผู้นำต่างประเทศมอบให้นายกรัฐมนตรีไทยหลายคนหลายสมัยก็พลอยสูญหายหมดสิ้นไปอย่างไร้ร่องรอยด้วย

เมื่อคราวอีกาที่ทำเนียบถูกอีกาต่างถิ่นบุกเข้ามาโจมตีนั้น ช่างกล้องโทรทัศน์เก็บภาพไว้ได้ เป็นข่าวไปทั่วโลกว่าคนไทยถือว่าเป็นเรื่องไม่เป็นมงคล เหมือนกับคางคกกับกบในคลองที่สะพานเหลืองยกพวกตีกันก็เป็นข่าวอัปมงคล แต่ในที่สุดคางคกชนะ เพราะกบถูกคนจับไปเป็นอาหาร สงครามระหว่างกบกับคางคกสะพานเหลืองจึงยุติลง บัดนี้คงไม่มีแล้ว เพราะคลอง 2 ฟากถนนถูกถมเพื่อขยายถนนพระราม 4 ไปเรียบร้อยแล้ว ขณะนี้

มีข่าวอีกาจากเขาดินมาจิกตีนกพิราบที่ทำเนียบอีกแล้ว จะเกิดอาเพศอะไร ต้องคอยดูต่อไปสำหรับผู้ที่เชื่อทางนี้พรรคชาติไทย ที่หนังสือพิมพ์ตั้งฉายาให้เป็นพรรคปลาไหล ด้วยเหตุ พล.อ.ชาติชาย ชุณหะวัณ ท่านเป็นนักการเมืองเต็มตัว สามารถลื่นไหลไปได้เรื่อย ๆ นักข่าวไล่ท่านไม่มีจน จึงได้รับฉายาว่าเป็นปลาไหลใส่สเกต พรรคชาติไทยที่ท่านเป็นหัวหน้าก็เลยถูกขนานนามว่าเป็นพวกปลาไหลไปด้วย

เมื่อจะมีการเลือกตั้งรัฐบาลก็นำต้นข่อยมาปลูกหน้าทำเนียบเพื่อป้องกันไม่ให้พรรคปลาไหลชนะการเลือกตั้ง เข้ามานั่งเป็นนายกรัฐมนตรีที่ตึกไทยคู่ฟ้า เพราะใบข่อยนั้นชาวบ้านเอาไปรูดปลาไหลเพื่อเอาเมือกออกก่อนจะนำไปปรุงอาหาร แต่พรรคชาติไทยก็สามารถเข้าทำเนียบเป็นแกนนำจัดตั้งรัฐบาลจนได้ กลายเป็นเรื่องขำขันกันในยุคนั้นเคยเข้าร่วมรัฐบาลเป็นรองนายกรัฐมนตรี เมื่อจะเข้าทำเนียบก็ตกใจเพราะเห็นผู้ชุมนุมมาเรียกร้องให้เปิดเขื่อนปากมูลเข้าล้อมทำเนียบไว้ถึง 2 ชั้น

การชุมนุมดูเหมือนจะทำอย่างถาวร เพราะมีการตั้งเต็นท์บ้าง ปลูกเพิงบ้าง ล้อมทำเนียบไว้ทุกด้าน ตั้งเครื่องหุงหาอาหารกันอย่างคึกคัก มีมาเปลี่ยนผลัดกันครั้งละสัปดาห์ แต่ก็เป็นการชุมนุมอย่างสงบและปราศจากอาวุธ เมื่อนักข่าวไปสัมภาษณ์หญิงชราที่เข้าร่วมชุมนุมว่ามาร่วมชุมนุมเพื่อเรียกร้องอะไร หญิงชราผู้นั้นตอบว่าไม่ทราบ ทางผู้ใหญ่บ้านจัดมาก็มา เพราะเกรงใจถือโอกาสมาเที่ยวกรุงเทพฯด้วย เพราะได้รับเลี้ยงอาหาร 3 มื้อ พร้อมเบี้ยเลี้ยงวันละ 500 บาทด้วย

เมื่อไปถามท่านนายกรัฐมนตรี ซึ่งท่านมาจากการเลือกตั้ง มีฐานเสียงอยู่ภาคอีสาน ก็ได้รับคำตอบว่าไม่ต้องกังวล ท่านเป็นคนจัดผู้ชุมนุมมาล้อมทำเนียบไว้เอง เหตุผลก็คือ เอามวลชนของท่านมายึดพื้นที่รอบทำเนียบไว้ก่อน เพื่อป้องกันพรรคฝ่ายตรงกันข้ามจัดผู้ชุมนุมมาล้อมทำเนียบเพื่อประท้วงรัฐบาล เพราะพื้นที่ถูกยึด โดยผู้ชุมนุมซึ่งเป็นพรรคพวกนายกรัฐมนตรีจากภาคอีสานจัดมา

การจัดการชุมนุมทางการเมืองในบ้านเรานั้น ส่วนใหญ่ไม่ได้เกิดขึ้นเองเพราะความเดือดร้อนหรือความไม่พอใจ แต่มักจะเกิดขึ้นโดยมีการจัดการของกลุ่มผู้มีอำนาจทางการเมืองและมีทรัพยากรทางการเงิน ทั้งจากภายในรัฐบาลเองหรือจากพรรคพวกภายนอก พวกเราที่เป็นผู้เสนอข่าวก็เข้าใจไปตามที่ผู้จัดชุมนุมต้องการที่จะให้เข้าใจ เพราะไม่มีใครกล้าเสนอข่าวความเป็นจริง เพราะต้องการโหน

กระแสไหลไปตามเหตุการณ์ที่เชี่ยวกราก การจัดการชุมนุมถ้าจะให้เกิดความสำเร็จต้องสร้างกระแสความคิดผ่านสื่อหลักคือ หนังสือพิมพ์ เพราะถือเป็นผู้ผลิตข่าวตัวจริง ต่อจากนั้นสื่อมวลชนสาขาอื่น เช่น วิทยุ โทรทัศน์ หรือสื่อออนไลน์ต่างก็รับเรื่องนำเอาไปอ่านวิพากษ์วิจารณ์ต่อให้เกิดอารมณ์ร่วม โดยไม่ต้องลงทุนหาข่าว หาข้อมูลเอง สร้างกระแสความรู้สึกและอารมณ์ร่วมให้เกิดขึ้น แม้จะไม่บ่อยนัก เพราะการปลุกกระแสความรู้สึกไม่ได้ประสบความสำเร็จเสมอไป ต้องใช้เวลา ต้องใช้ความอดทน ต้องให้สถานการณ์สุกงอม ส่วนข้อเท็จจริงที่ใช้โจมตีกันนั้นเป็นเรื่องรอง ยิ่งพูดเท็จผู้คนยิ่งเชื่อ แม้ว่าจะเป็นเรื่องที่เป็นไปไม่ได้เลย ถ้าคิดตามโดยไม่ไตร่ตรองก็จะเชื่อไปกับกระแสในขณะนั้น

การเชื่อโชคลางของสังคมไทยตั้งแต่ระดับสูงมาถึงระดับล่าง ตั้งแต่ระดับรัฐมนตรีลงมาถึงระดับชาวบ้าน พ่อค้าแม่ขาย ชาวไร่ชาวนา นักมานุษยวิทยาฝรั่งอธิบายว่า เพราะสังคมไทยเป็นสังคมที่มีพื้นฐานมาจากเกษตรกรรม ซึ่งมักจะประสบความไม่แน่นอนเรื่องดินน้ำอากาศ แม้คนไทยจะนับถือพุทธศาสนาที่สอนให้เชื่อเหตุเชื่อผล เชื่อกรรม คือการกระทำของตนเองทั้งชาตินี้และชาติหน้า แต่คนไทยก็เชื่อโชคลาง ผีสางนางไม้ เห็นอะไรผิดปกติก็จะเอาดอกไม้ธูปเทียน ผ้าเขียวผ้าแดงผ้าเหลืองไปผูก พร้อมกับขอหวยหรือบนบานขอโน่นนี่ไปเรื่อย ถ้าไม่ได้ก็แล้วไป

แต่ถ้าได้อย่างที่ขอก็จะร่ำลือว่าศักดิ์สิทธิ์ ผู้คนก็จะแห่ไปกราบไหว้ขอหวย ขอให้มีโชคมีลาภที่นิยมกราบไหว้กันมากก็คือ ต้นไม้ใหญ่ เช่น ต้นตะเคียน ต้นโพธิ์ ไม่ว่าจะเป็นต้นไม้ที่ยังยืนต้นอยู่หรือล้มฝังดินอยู่เป็นเวลานาน เมื่อนับถือกราบไหว้ต้นไม้หรือไม้ซุงฝังดิน ก็พลอยกราบไหว้เรือที่เอาไม้ทั้งต้นมาขุด ที่นิยมนำมาขุดกันมากคือไม้ตะเคียน ขุดทำเรือยาว หรือเรือที่ใช้บรรทุกสิ่งของ รวมทั้งเอามาทำเสาบ้าน ไม้ตะเคียนเป็นไม้ที่ทนน้ำทนฝน แต่คนไทยภาคกลางไม่นิยม เพราะเชื่อว่าไม้ตะเคียนนั้นมี “เจ้าแม่” สิงสถิตอยู่ ยิ่งเป็นไม้ที่ยังไม่แห้งสนิทตกน้ำมันก็ยิ่งเชื่อว่าศักดิ์สิทธิ์จริง วันดีคืนดีก็จะมีเรื่องเล่าว่ามีคนเห็น “เจ้าแม่” เดินออกมาจากเสาต้นที่ตกน้ำมัน เป็นต้น

ในระยะที่ประเทศอยู่ในภาวะที่มีการประกาศกฎอัยการศึก ประชาชนและสื่อมวลชนถูกจำกัดเสรีภาพในการแสดงออก ข่าวการเมืองจึงเป็นข่าวที่หายากหรือหาได้ก็เขียนเป็นข่าวไม่ได้ แม้ว่าสมัยนี้สำนักพิมพ์ต่าง ๆ ก็พัฒนาตัวเองจนใหญ่โตกลายเป็นบริษัทมหาชนแล้วก็ตาม ก็ยังหวั่นไหวเมื่อถูกขอความร่วมมือ ข่าวโชคลาง อิทธิฤทธิ์ ปาฏิหาริย์ ข่าวเสือดำมักกะสัน ข่าวไข่พญานาคก็เป็นข่าวพาดหัวได้หลายวัน เหมือนกับข่าวใครเป็นเจ้าของลอตเตอรี่รางวัลที่ 1 จำนวน 30 ล้านบาท ข่าวเจ้าสัวบุกป่าทุ่งใหญ่นเรศวร ห้วยขาแข้ง ข่าวเสือดำถูกยิงเอามาประกอบอาหาร ตามด้วยข่าวอุจจาระกองใหญ่ กลบข่าวการเมืองที่ฮือฮามาก่อนหน้านี้เสียสิ้น

เรื่องโชคลางกับการเมืองไทยนั้นเป็นของคู่กัน