อำนาจ ‘มหาดไทย’ กระทรวงใหญ่ที่ใคร ๆ ก็อยากได้ ?

อำนาจมหาดไทย กระทรวงใหญ่ที่ใครๆ ก็อยากได้ ?

เปิด 5 อำนาจกระทรวงมหาดไทย ที่หลายค่ายการเมืองหมายปอง หลัง ‘ทักษิณ’ ประกาศขอเก้าอี้ ‘อนุทิน’ คืนสู่พรรคเพื่อไทย

เริ่มต้นเดือนมิถุนายนการเมืองไทยร้อนระอุไม่แพ้สถานการณ์โลก แม้สภาเพิ่งผ่านร่างพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) งบประมาณรายจ่ายประจำปี 2569 วาระแรก วงเงิน 3.78 ล้านล้านบาท เพื่อเตรียมเดินหน้าเครื่องจักรขับเคลื่อนประเทศ

แต่สัญญาณปรับคณะรัฐมนตรี (ครม.) ถูกโหมขึ้นโดย ทักษิณ ชินวัตร อดีตนายกรัฐมนตรี และผู้นำจิตวิญญาณพรรคเพื่อไทย เปิดหน้าประกาศอย่างเป็นทางการ หลังรัฐบาลแพทองธารเดินมาครึ่งทางก่อนเตรียมจัดทัพรับศึกเลือกตั้ง

“ถ้าอยากทำงานให้ได้ผล นโยบายถึงประชาชน พรรคเพื่อไทยต้องตัดสินใจ ให้มหาดไทย อยู่ในความดูแลของพรรค” ทักษิณกล่าวเมื่อวันที่ 30 พ.ค. ที่ผ่านมา

ขณะที่ อนุทิน ชาญวีรกูล รองนายกฯ และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย เมื่อได้ยินดังนั้น เจ้าตัวเลือกสงวนท่าทีปรับลุกเป็นคนพูดน้อย และบอกเพียงแค่ว่า ฟังนายกฯ อิ๊งค์ แพทองธาร เพียงคนเดียว

ท่ามกลางกลางข่าวลือการปรับ ครม. ปฏิเสธไม่ได้ว่า “มหาดไทย” ถูกจับตาและโฟกัสมากที่สุด เนื่องจากถือเป็นตำแหน่งที่เกิดแรงกระเพื่อมทั้งระยะสั้นและยาว ต่อไปนี้คือเหตุผลและความสำคัญของกระทรวงตราพระราชสีห์

5 อำนาจ ‘มหาดไทย’ เสริมบารมีการเมือง สู่ชัยชนะเลือกตั้ง

“ไม่เคยคิดเลยว่าจะมีวันนี้ เพราะถ้าไม่มีผลงานก็อยู่ไม่ได้” อนุทินเคยให้สัมภาษณ์ถึงความภาคภูมิใจการเป็นรองนายกฯ ควบเก้าอี้ รมว.มหาดไทย หลังเล่นการเมืองมา 21 ปี

ADVERTISMENT

มหาดไทยมีอำนาจและอิทธิพลครอบคลุมในหลายมิติของการบริหารประเทศ โดยเฉพาะระดับพื้นที่ มีผลโดยตรงต่อประชาชนทั่วประเทศ นี่จึงเป็นเหตุผลหลัก ๆ ที่หลายพรรคการเมืองอยากคุม หากให้ขยายความแบ่งได้ 5 ประเด็นหลัก ๆ ดังนี้

1. ควบคุมระบบราชการส่วนภูมิภาค : เนื่องจากกระทรวงมหาดไทยมีอำนาจในการดูแลผู้ว่าราชการจังหวัด, นายอำเภอ, กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ถือเป็นสายงานที่ใกล้ชิดกับประชาชนมากที่สุด โครงสร้างเหล่านี้จึงเป็นเครือข่ายอำนาจที่สำคัญ สำหรับการควบคุมพื้นที่ทั่วประเทศ

2. ดูแลท้องถิ่นและการเลือกตั้งระดับล่าง : ดูแลองค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.), องค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.), เทศบาล ฯลฯ ก็ย่อมมีผลต่อการสร้างฐานเสียงทางการเมือง สามารถสนับสนุนหรือชะลอโครงการของพรรคการเมืองอื่น ๆ ที่เป็นคู่แข่งในพื้นที่ได้

3. การจัดสรรงบประมาณ : กระทรวงมหาดไทยมีบทบาทในการอนุมัติงบประมาณและโครงการพัฒนาท้องถิ่น เช่น ถนน น้ำประปา ไฟฟ้า ฯลฯ ถ้าพรรคการเมืองไหนได้ควบคุมกระทรวงนี้ ก็สามารถแปลงงบประมาณเหล่านั้นให้กลายเป็นคะแนนนิยมได้ง่าย

4. อำนาจทางการเมืองแฝง : มหาดไทยแม้ไม่ใช่กระทรวงเศรษฐกิจหรือความมั่นคงโดยตรง แต่มหาดไทยถือเป็นกลไกภาคสนามของรัฐบาล เป็นช่องทางในการสร้างอิทธิพลกับประชาชนและกลุ่มผู้นำท้องถิ่น เช่น กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน กลายเป็น “เครือข่ายทางการเมือง” ที่ช่วยค้ำอำนาจพรรคการเมือง

5. เกี่ยวข้องกับความมั่นคงภายใน : มหาดไทยมีหน้าที่ในการดูแลความสงบเรียบร้อยภายในประเทศ เช่น การชุมนุม การควบคุมประชากร การทะเบียนราษฎร ฯลฯ และมีข้อมูลซึ่งเป็นเครื่องมือที่สำคัญด้านความมั่นคง เช่น ฐานข้อมูลประชาชน ระบบทะเบียนบ้าน บัตรประชาชน

จาก 5 ปัจจัยนี้ ไม่แปลกที่หลายพรรคอยากคุมมหาดไทย เพราะจะมีอำนาจต่อรองสูง ทั้งในเชิงนโยบายและการเมือง

กระทรวงเกรด A ส่องงบฯ มท.ย้อน 9 ปี

หากมองเรื่องงบประมาณ มหาดไทยถือเป็นกระทรวงที่ได้งบฯสูงเป็นอันดับต้น ๆ เพราะเป็นหน่วยงานที่ต้องลงไปดูแลประชาชนทั่วประเทศ และคอยพัฒนาพื้นที่ต่าง ๆ จึงไม่แปลกที่กระทรวงนี้จะได้รับการจัดสรรงบฯอยู่อันดับต้น ๆ มาตลอด

-งบประมาณ ปี’69 ได้งบฯ 301,265.0 ล้านบาท (สูงเป็นกระทรวงอันดับที่ 3)

-งบประมาณ ปี’68 ได้งบฯ 294,863.3 ล้านบาท (สูงเป็นกระทรวงอันดับที่ 3)

-งบประมาณ ปี’67 ได้งบฯ 351,985.3 ล้านบาท (สูงเป็นกระทรวงอันดับที่ 1)

-งบประมาณ ปี’66 ได้งบฯ 325,578.9 ล้านบาท (สูงเป็นกระทรวงอันดับที่ 2)

-งบประมาณ ปี’65 ได้งบฯ 316,527.0 ล้านบาท (สูงเป็นกระทรวงอันดับที่ 2)

-งบประมาณ ปี’64 ได้งบฯ 328,013.0 ล้านบาท (สูงเป็นกระทรวงอันดับที่ 2)

-งบประมาณ ปี’63 ได้งบฯ 353,007.4 ล้านบาท (สูงเป็นกระทรวงอันดับที่ 2)

-งบประมาณ ปี’62 ได้งบฯ 373,519. ล้านบาท (สูงเป็นกระทรวงอันดับที่ 2)

-งบประมาณ ปี’61 ได้งบฯ 355,995.3 ล้านบาท (สูงเป็นกระทรวงอันดับที่ 2)

‘แดง’ เขี่ย-บีบ ‘ภูมิใจไทย’ 3 สูตร ปรับ ครม.

ปัจจุบันพรรคร่วมรัฐบาล มี 324 เสียง แบ่งเป็น พรรรคเพื่อไทย 142 เสียง, พรรคภูมิใจไทย 69 เสียง, พรรครวมไทยสร้างชาติ 36 เสียง, พรรคกล้าธรรม 26 เสียง, พรรคประชาธิปัตย์ 25 เสียง, พรรคชาติไทยพัฒนา 10 เสียง, พรรคประชาชาติ 9 เสียง, พรรคชาติพัฒนา 3 เสียง, พรรคไทรวมพลัง 2 เสียง, พรรคเสรีรวมไทย 1 เสียง, พรรคประชาธิปไตยใหม่ 1 เสียง

คาดการณ์กันว่าการปรับ ครม.แพทองธาร 1 อาจจะเกิดขึ้นช่วงเดือนมิถุนายน นี้ บนสูตรจะเขี่ยหรือบีบพรรคร่วมรัฐบาลอย่างภูมิใจไทย แต่ไม่ว่าจะออกสูตรไหนก็ย่อมเซาะกร่อนเสถียรภาพรัฐบาลแน่นอน

สูตร 1 : ปรับ ครม.โดยเขี่ยพรรคภูมิใจไทย ออกจากการเป็นพรรคร่วมรัฐบาล

สูตร 2 : ปรับ ครม. พรรคเพื่อไทย ยึดกระทรวงมหาดไทยคืน ให้พรรคภูมิใจไทยกลับไปนั่งกระทรวงสาธารณสุข

สูตร 3 : ปรับ ครม.โดยเปลี่ยนแค่ตัวบุคคล ไม่เปลี่ยนกระทรวง พรรคภูมิใจไทยยังคุมกระทรวงมหาดไทย แต่พรรคเพื่อไทย จะทำงานลำบากมากขึ้น เพราะไม่มีกลไกปกครองท้องถิ่นคอยสนับสนุน

วันนี้อายุรัฐบาลเดินมาเกินครึ่งทาง หลายพรรคการเมืองจึงต้องเตรียมจัดทัพรอเลือกตั้ง ฉะนั้นไม่แปลกที่ใคร ๆ ก็อยากคุมกระทรวงมหาดไทย อำนาจที่ทั่วถึงเต็มไม้เต็มมือจากบนลงล่าง