ปรับ ครม. แพทองธาร 1/1 เปิดโควตารัฐมนตรี 1 ต่อ 7 ฝ่าศาลรัฐธรรมนูญ-ม็อบ

คณะรัฐมนตรี แพทองธาร 1/1 คาดใช้โควตา 1 รัฐมนตรี ต่อจำนวน สส. 7 คน ระทึกศาลรัฐธรรมนูญ นัดประชุมวาระพิเศษ หลังทูลเกล้าฯ รายชื่อ ครม.

หลังจากวง Tea Time อาหารว่าง ดื่มน้ำชามื้อบ่าย เมื่อวันอาทิตย์ที่ 22 มิถุนายน 2568 ที่โรงแรมโรสวูดกรุงเทพฯ ของบรรดาพรรคร่วมรัฐบาล 7 พรรค ทั้งเพื่อไทย (พท.) รวมไทยสร้างชาติ (รทสช.) ประชาธิปัตย์ (ปชป.) กล้าธรรม (กธ.) ชาติไทยพัฒนา (ชทพ.) ชาติพัฒนา (ชพน.) และพรรคประชาชาติ (ปชช.) จบลงด้วยระบบ “โควตาใหม่”

ที่นำโควตารัฐมนตรีของพรรคภูมิใจไทย 69 เสียง ที่ถอนตัวออกจากการร่วมรัฐบาล 8 ตำแหน่ง มาเกลี่ยใหม่ และให้แกนนำพรรค นำ “ยอดโควตาใหม่” ไปเสนอรายชื่อ พร้อมประวัติ ในวันถัดไป

จากนี้ไปจะเข้าสู่กระบวนการ นำเสนอรายชื่อรัฐมนตรี ในโควตาของแต่ละพรรค ให้กับเลขาธิการนายกรัฐมนตรี จากนั้นจะนำรายชื่อส่งให้สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี (สลค.) นำไปตรวจสอบประวัติ เมื่อตรวจสอบเสร็จสิ้น เลขาธิการคณะรัฐมนตรี จะจัดการพิมพ์ร่างประกาศ พระบรมราชโองการ ประวัติผู้ได้รับการเสนอชื่อแต่งตั้ง แล้วเสนอนายกรัฐมนตรี ลงนามในหนังสือกราบบังคมทูล ที่เหลือเป็นกระบวนการทูลเกล้าฯ และรอพระบรมราชโองการ

สถานะคณะรัฐมนตรี “แพทองธาร 1/1”

การปรับคณะรัฐมนตรีครั้งนี้นับว่าเป็นการปรับครั้งที่ 1 หลังนางสาวแพทองธาร ชินวัตร ได้รับการโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นนายกรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 18 สิงหาคม 2567 จึงเรียกการสถานะของคณะรัฐมนตรี ชุดนี้ว่า “แพทองธาร 1/1”

ตามคำบรรยายของนายวิษณุ เครืองาม อดีตเลขาธิการคณะรัฐมนตรี และรองนายกรัฐมนตรีด้านกฎหมาย ที่บันทึกไว้ว่า “บางรัฐบาลมีการปรับ ครม.บ่อยมาก ปรับเล็ก ปรับน้อย แต่ที่สื่อมวลชนเรียกว่า หนึ่ง สอง ถาม เช่น รัฐบาลเปรม 1 บรรหาร 1 บรรหาร 2 ความจริงไม่น่าเป็นเช่นนั้น แต่ก็สะดวกในการจำว่าปรับมาแล้วกี่ครั้ง ซึ่งแสดงถึงการไม่รู้จักลงตัวสักที”

“ภายหลังจึงมีผู้เสนอว่าควรเอานายกฯ เป็นหลัก เมื่อยังไม่มีการเปลี่ยนตัวนายกฯ ก็อย่าไปเรียก หนึ่ง สอง เพราะถ้า เปรม 2 ก็ควรแปลว่า พลเอกเปรม สมัยที่ 2 ชวน 2 อานันท์ 2 ก็แปลว่าสมัยที่สอง จึงเกิดมีศัพท์ใหม่ว่า ทับหนึ่ง ทับสอง เช่น ชวนสองทับหนึ่ง สองทับสอง แปลว่ารัฐบาลชวนสมัยที่สองและปรับหนที่หนึ่ง หนที่สอง”

เมื่อเดือนเมษายน 2567 ซึ่งอยู่ระหว่างการปรับคณะรัฐมนตรี เศรษฐา ทวีสิน นายวิษณุพบกับนักข่าว และฝากบทสนทนาถึงนักข่าวทำเนียบรัฐบาลว่า “อีกไม่กี่วันจะมีการปรับคณะรัฐมนตรี อยากให้ผู้สื่อข่าวเขียนข่าวให้ถูกต้องว่า ให้เรียกการปรับ ครม.ครั้งนี้ว่าเป็น เศรษฐา 1/1”

อาจารย์ด้านกฎหมายมหาชน และผู้เขียนหนังสือหลังม่าน ครม.-โลกนี้คือละคร ยังอธิบายเหตุผลเพิ่มเติมด้วยว่า “รัฐบาล นายกรัฐมนตรี ที่ได้รับการโปรดเกล้าฯ มา ก็เป็นนายกรัฐมนตรี สมัยที่ 1 ดังนั้น การปรับ ครม.กี่ครั้งก็ยังเป็นนายกรัฐมนตรีเศรษฐา ทวีสิน คนเดิม”

ดังนั้น จึงเรียกสถานะทางการเมืองในการปรับ ครม. ให้เพิ่มเป็นทับ 1 หรือทับ 2 ไปเรื่อย ๆ จนกว่าจะมีการเปลี่ยนนายกรัฐมนตรี หรือหากเปลี่ยนนายกรัฐมนตรี แล้วถ้านายเศรษฐากลับมาเป็นนายกรัฐมนตรีอีกครั้ง จึงเรียกว่า “เศรษฐา 2” เวลานั้นจึงเรียกสถานะ ครม. เศรษฐาที่มีการปรับครั้งแรกว่า  “เศรษฐา 1/1” ตามที่อาจารย์วิษณุ ระบุว่าให้เรียกให้ถูกต้องตามกาลสมัย

แพทองธาร 1/1 รวม 10 พรรค+กลุ่ม สส. แปรพักตร์  263 เสียง

นับเสียง สส.อย่างเป็นทางการ ที่สังกัดพรรค สังกัดกลุ่ม และรายชื่อ “ฝากเลี้ยง” รัฐบาลเพทองธาร 1/1 ประกอบด้วย 10 พรรคการเมือง มี สส. รวมกัน 255 เสียง แต่หากนับจำนวน สส. จากพรรคฝ่ายค้านที่มีเคยแสดงตัวผ่านกิจกรรมทางการเมืองในสภาผู้แทนและวงดินเนอร์ ให้การสนับสนุนรัฐบาลอีก 8 เสียง รวมเป็น 263 เสียง

สำหรับพรรคร่วมรัฐบาล ประกอบด้วย 10 พรรค 255 เสียง + 8 สส.ฝ่ายค้าน ดังนี้

1. 1. พรรคเพื่อไทย (พท.) 142 เสียง
   2. พรรครวมไทยสร้างชาติ (รทสช.) 36 เสียง
   3. พรรคกล้าธรรม (กธ.) 26 เสียง
   4. พรรคประชาธิปัตย์ (ปชป.) 25 เสียง
   5. พรรคชาติไทยพัฒนา (ชทพ.) 10 เสียง
   6. พรรคประชาชาติ (ปช.) 9 เสียง
   7. พรรคชาติพัฒนา (ชพน.) 3 เสียง
   8. พรรคไทรวมพลัง (ทร.) 2 เสียง
   9. พรรคประชาธิปไตยใหม่ (ปธม.) 1 เสียง
   10. พรรคไทยก้าวหน้า (ทกน.) 1 เสียง

รวมกับเสียง สส.ฝ่ายค้าน ที่สนับสนุนปีกรัฐบาล รวม 6 เสียง ในร่มเงาของพรรคกล้าธรรม จากพรรคไทยสร้างไทย ประกอบด้วย นายฐากร ตัณฑสิทธิ์ ส.ส.บัญชีรายชื่อ นายชัชวาล แพทยาไทย ส.ส.ร้อยเอ็ด นางรำพูล ตันติวณิชชานนท์ ส.ส.อุบลราชธานี นางสุภาพร สลับศรี ส.ส.ยโสธร นายหรั่งธุระพล ส.ส.อุดรธานี และนายอดิศักดิ์ แก้วมุงคุณทรัพย์ ส.ส.อุดรธานี

และจากพรรคประชาชน (ปชน.) 1 เสียง ที่ประกาศตัวยอมรับว่าเป็นงูเห่า ไม่ลาออกจากพรรคประชาชน คือ น.ส.กฤษฎิ์ ชีวะธรรมานนท์ สส.ชลบุรี และจากพรรคพลังประชารัฐ (พปชร.) 1 เสียง คือ น.ส.กาญจนา จังหวะ สส.ชัยภูมิ

ฝ่ายค้านใหม่ 232 เสียง++

จำนวนพรรคร่วมฝ่ายค้าน 6 พรรค (ตัวเลข ณ วันที่ 23 มิ.ย. 68) มี สส. ประกอบด้วย

1. 1. พรรคประชาชน (ปชน.) 142 เสียง
   2. พรรคภูมิใจไทย (ภท.) 69 เสียง
   3. พรรคพลังประชารัฐ (พปชร.) 19 เสียง
   4. พรรคเป็นธรรม (ปธ.) 1 เสียง
   5. พรรคเสรีรวมไทย (สรท.) 1 เสียง
   6. พรรคไทยสร้างไทย (ทสท.)

ระบบโควตารัฐมนตรี-คนกลาง

รัฐบาลผสมในช่วง 30 ปีที่ผ่านมา การมีพรรคร่วมรัฐบาลหลายพรรค จะมีปัญหาความไม่ลงตัวในองค์ประกอบคณะรัฐมนตรี (ครม.) นายกรัฐมนตรีต้องมาพิจารณาว่าจะจัดสรรที่นั่งรัฐมนตรีแก่พรรคใด และจำนวนเท่าใด

ตามธรรมเนียมการเมืองที่ผ่านมา ปกติจะใช้จำนวนมือ หรือที่นั่ง ของ สส.ในสภาผู้แทนราษฎร เป็นเกณฑ์ พรรคใดมี สส.มาก ก็จะได้โควตารัฐมนตรีมากตามไปด้วย

สัดส่วนที่ใช้อ้างอิงในการจัดโผของ “ผู้จัดการรัฐบาล” มักจะเป็นระบบโควตา 1 ต่อ 7 หรือ สส. 7 คน ต่อรัฐมนตรี 1 ตำแหน่ง หรือ 1 ต่อ 5 อาจารย์วิษณุเล่าว่า บางครั้งยังเคยจัดโควตาถึง 1 รัฐมนตรี ต่อ 10 สส. ก็มี

“บางครั้งนายกรัฐมนตรีอาจขอกันจำนวนรัฐมนตรีไว้จำนวนหนึ่ง คือ หักออก ไม่นับอยู่ในโควตาของพรรคใด ทำท่าเหมือนเป็นคนกลาง หรือโควตาพิเศษของนายกรัฐมนตรี ที่เหลือจึงค่อยเอาไปบวก ลบ คูณ หาร แบ่งกันในโควตาพรรคร่วมรัฐบาล” อาจารย์วิษณุเขียนไว้ในหนังสือ “โลกนื้คือละคร”

อนึ่ง ในรัฐบาล “ทักษิณ 1” เคยแต่งตั้งรัฐมนตรีโควตากลาง เช่น นายเกษม วัฒนชัย ตามรายชื่อคณะรัฐมนตรีที่ได้รับการโปรดเกล้าฯ วันที่ 17 กุมภาพันธ์ 2544

3 เดือน 25 วันหลังจากนั้น นายเกษมลาออกจากตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ และราชกิจจานุเบกษา ประกาศ วันที่ 8 มิถุนายน 2544 อย่างไรก็ตาม ในวันที่ 18 กรกฎาคม 2544 นายเกษมได้รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯให้ดำรงตำแหน่งองคมนตรี

ก่อนหน้านั้น มีรัฐมนตรีโควตากลาง อาทิ สมัยพลเอกเปรม ติณสูลานนท์ เป็นนายกรัฐมนตรี แต่งตั้ง ศุลี มหาสันทนะ, มีชัย ฤชุพันธุ์, ประจวบ สุนทรางกูร

โควตาใหม่ “แพทองธาร 1/1” 

หากนับจำนวนรัฐมนตรี ในรัฐบาลแพทองธาร ที่มาจาก 6 + 1 กลุ่มการเมือง เป็นพรรคร่วมรัฐบาลแบบข้ามขั้ว มีสูตรการจั้ดตั้งรัฐบาลในโควตาเฉลี่ย 1 ต่อ 9 คือ สส. 9 คน ได้เป็นรัฐมนตรี 1 ตำแหน่ง แบ่งเป็น

• พรรคเพื่อไทย มีรัฐมนตรี 16 คน 20 ตำแหน่ง
• พรรครวมไทยสร้างชาติ มีรัฐมนตรี 4 คน 5 ตำแหน่ง
• “กลุ่มธรรมนัส” ที่แตกตัวมาจากพรรคพลังประชารัฐ ได้สัดส่วนรัฐมนตรี 3 คน 3 ตำแหน่ง
• พรรค ปชป. ได้โควตา 2 คน 2 ตำแหน่ง
• พรรคชาติไทยพัฒนา 1 ตำแหน่ง
• พรรคประชาชาติ 1 ตำแหน่ง

เมื่อสัดส่วนจำนวน สส.รัฐบาลเหลือ อย่างเป็นทางการในสภาผู้แทนราษฎร 263 เสียง ระบบโควตาที่เป็นไปได้คือ 7-8 เสียง สส. ต่อ 1 ตำแหน่งรัฐมนตรี

มีรายงานว่าพรรคประชาธิปัตย์ จะได้ตำแหน่งเพิ่ม 1 รัฐมนตรีช่วย, และกลุ่มของนายสุชาติ ชมกลิ่น จำนวนที่อ้างว่ามี 18 เสียงจากพรรครวมไทยสร้างชาติ จะได้รัฐมนตรีว่าการ 1 ตำแหน่ง และกลุ่มของ ร.อ.ธรรมนัส จากกล้าธรรม จะได้เพิ่ม 1 ตำแหน่ง เป็นโควต้าในส่วนของ สส.ฝ่ายค้านที่มาสนับสนุนรัฐบาล

แหล่งข่าวในวงน้ำชามื้อบ่าย ที่โรงแรมโรสวูด ระบุว่า “ได้แจ้งโควตาให้พรรคร่วมรัฐบาล ที่มีหัวหน้ามาปรากฏตัว ทุกพรรค ยกเว้นพรรคชาติพัฒนา ที่มี 3 เสียง และพรรคไทยสร้างไทย ที่มีแต่รายชื่อ สส. จำนวน 5-6 คน ว่าจะสนับสนุน แต่ให้ไปอยู่ในโควตาของพรรคกล้าธรรม”

กับดักในฝ่ายนิติบัญญัติ-นิติสงคราม-ม็อบ

หากการปรับคณะรัฐมนตรี ผ่านไปได้ราบรื่น งานในฝ่ายนิติบัญญัติ ที่รัฐบาลแพทองธาร 1/1 ต้องเผชิญหน้า คือ พิจารณาร่างพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) ว่าด้วยการออกเสียงประชามติ, ร่าง พ.ร.บ.การประกอบธุรกิจสถานบันเทิงครบวงจร (เอ็นเตอร์เทนเมนต์คอมเพล็กซ์) ได้รับการบรรจุระเบียบวาระแล้ว

และหัวในของพรรคร่วมรัฐบาล คือ ร่าง พ.ร.บ.งบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ 2569 ซึ่งอยู่ระหว่างการพิจารณาของคณะกรรมาธิการ ตามไทม์ไลน์คาดว่าจะเข้าสู่การพิจารณาของสภาในวาระ 2-3 ประมาณกลางเดือนสิงหาคม 2568 และส่งเข้าสู่การพิจารณาของวุฒิสภาในช่วงปลายเดือนสิงหาคม 2568

ล่าสุด บ่ายวันที่ 23 มิถุนายน 2568 ศาลรัฐธรรมนูญนัดประชุมวาระพิเศษ ในวันที่ 1 กรกฏาคม 2568  มีการคาดการณ์ว่าคดีที่ศาลรัฐธรรมนูญจะพิจารณา กรณีที่นายมงคล สุระสัจจะ ประธานวุฒิสภาได้ทำหนังสือถึงศาลรัฐธรรมนูญ เมื่อวันที่ 20 มิถุนายน ขอให้วินิจฉัยตามรัฐธรรมนูญมาตรา 170 วรรค 3 ประกอบมาตรา 82

ให้ศาลวินิจฉัย ว่า ความเป็นนายกรัฐมนตรีของนางสาวแพทองธาร ชินวัตร นายกรัฐมนตรีสิ้นสุดลงเฉพาะตัว ตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 170 วรรคหนึ่ง (4) ประกอบมาตรา 160 (4) และ (5) หรือไม่ กรณีคลิปเสียงสนทนาระหว่าง น.ส.แพทองธาร กับ สมเด็จฮุน เซน

ในคำร้องขอให้ศาลวินิจฉัย 3 ประเด็น ประกอบด้วย

1. ความเป็นนายกรัฐมนตรีของนางสาวแพทองธาร ชินวัตร นายกรัฐมนตรี สิ้นสุดลงเฉพาะตัวตามรัฐธรรมนูญมาตรา 170 วรรคหนึ่ง (4) ประกอบมาตรา 160 (4) และ (5) หรือไม่
2. ขอศาลรัฐธรรมนูญโปรดมีคำสั่งให้ผู้ถูกร้องหยุดปฏิบัติหน้าที่จนกว่าศาลรัฐธรรมนูญจะมีคำวินิจฉัยตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 82 วรรคสอง พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยวิธีการพิจารณาของศาลรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2561 มาตรา 71 ประกอบข้อกำหนดศาลรัฐธรรมนูญว่าด้วยวิธีพิจารณาคดีรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2562 ข้อ 40 (8)
3. รับทราบหรืออนุญาตให้คณะสมาชิกวุฒิสภา ผู้ร้องรวมจำนวน 36 คนมอบให้พลเอกสวัสดิ์ ทัศนา สมาชิกวุฒิสภา เป็นผู้มีอำนาจยื่นคำร้องคำร้องเพิ่มเติมขอแก้ไขเพิ่มเติมคำร้องหรือคำร้องเพิ่มเติม ยื่นบัญชีระบุพยานต่าง ๆ ยื่นคำร้องคำแถลงการณ์เปิดและปิดคดี คำแถลงคำชี้แจงให้การให้ถ้อยคำหรือให้ถ้อยคำยืนยันข้อเท็จจริงหรือความเห็นและเบิกความต่อศาล ดำเนินกระบวนพิจารณา หรือดำเนินการใด ๆ ทั้งปวง ในคดีนี้ต่อประธานวุฒิสภาและศาลรัฐธรรมนูญแทนคณะสมาชิกวุฒิสภาทุกคนจนเสร็จการ

วันเดียวกันนี้ (23 มิ.ย.68) ที่ประชุมคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (ป.ป.ช.) มีมติเอกฉันท์ให้รับตรวจสอบเบื้องต้น กรณีนางสาวแพทองธาร ชินวัตร นายกรัฐมนตรี กระทำการฝ่าฝืนไม่ปฏิบัติตามมาตรฐานจริยธรรมอย่างร้ายแรง กรณีมีการเผยแพร่คลิปเสียงสนทนาระหว่างน.ส.แพทองธาร ชินวัตร นายกรัฐมนตรี กับสมเด็จฮุน เซน ประธานวุฒิสภากัมพูชา เกี่ยวกับความขัดแย้งตามแนวชายแดนไทยกับกัมพูชา

โดยให้สอบข้อเท็จจริงเบื้องต้น ถอดเทป พร้อมคำแปลภาษาต่างประเทศให้ถูกต้อง สอบพยานผู้เกี่ยวข้อง และศึกษาข้อกฎหมายในคดีนายเศรษฐา ทวีสิน อดีตนายกรัฐมนตรี ที่ศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยว่าขาดคุณสมบัติการเป็นรัฐมนตรีด้วย กรณีแต่งตั้งนายพิชิต ชื่นบาน เป็นรัฐมนตรีประจำสำนักนายกรัฐมนตรีด้วย

นอกจากนิติสงคราม 2 คดี ในองค์กรอิสระ ยังมีเกมมวลชนก่อม็อบที่รวมตัวกันหลายคณะ ภายใต้ชื่อที่เรียกว่า เครือข่ายนักศึกษาประชาชนปฏิรูปประเทศไทย (คปท.) นัดหมายชุมนุมใหม่ ที่อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ วันที่ 28 มิถุนายน 2568 กดดันให้นางสาวแพทองธาร ลาออกจากนายกรัฐมนตรี

กว่าม็อบจะสุกงอม-กว่าคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ-มติของ ปปช. จะออกดอก-ออกผล คาดว่าโผ ครม.แพทองธาร 1/1 คงทูลเกล้าฯ ไปแล้ว  

​