สุขภาพดีกับรามาฯ

จะรู้ได้อย่างไรว่าเป็นมะเร็งต่อมลูกหมาก

มะเร็งต่อมลูกหมาก โรคต่อมลูกหมาก มีอาการอย่างไร

คอลัมน์ สุขภาพดีกับรามาฯ โดย ผศ.นพ.เปรมสันติ์ สังฆ์คุ้ม

โรคของต่อมลูกหมากเป็นโรคที่พบได้บ่อยขึ้นในชายสูงวัย โดยที่ต่อมลูกหมากมักเริ่มโตขึ้นเมื่ออายุ 50 ปีขึ้นไป หลายท่านคงได้ยินชื่อโรคต่อมลูกหมากโตที่ผู้ชายสูงวัยหลาย ๆ คนมีอาการจากโรคนี้

เมื่อต่อมลูกหมากโตขึ้นจะทำให้เกิดการกดเบียดท่อปัสสาวะ ทำให้ท่อปัสสาวะมีขนาดเล็กลง ทำให้มีอาการปัสสาวะลำบาก ต้องออกแรงเบ่งมากขึ้น ปัสสาวะไม่พุ่ง ปัสสาวะบ่อย กลั้นไม่ค่อยอยู่ บางคนที่มีอาการรุนแรงอาจทำให้เกิดการติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ หรือมีอาการปัสสาวะไม่ออกจนต้องไปใส่สายสวนปัสสาวะที่โรงพยาบาล เป็นต้น ในปัจจุบันการรักษาโรคต่อมลูกหมากโตมีวิธีรักษาที่หลากหลาย ประสิทธิภาพดีและผลข้างเคียงน้อย ทำให้ผู้ป่วยมีทางเลือกในการรักษามากขึ้น

โรคของต่อมลูกหมากอีกโรคหนึ่งที่พบได้ในชายสูงวัยเช่นเดียวกันคือ มะเร็งต่อมลูกหมาก ทำให้หลายคนสงสัยว่าอาการปัสสาวะลำบากที่ตนเองมีอาการอยู่นั้นเกิดจากโรคต่อมลูกหมากโต หรือมะเร็งต่อมลูกหมากกันแน่ เนื่องจากทั้งสองโรคนี้มักพบในชายสูงวัย เช่นเดียวกัน ทั้งแพทย์และคนไข้เองก็ต้องการการวินิจฉัยมะเร็งต่อมลูกหมากให้ได้ตั้งแต่ระยะแรก ๆ ซึ่งแน่นอนว่าจะให้ผลการรักษาที่ดีกว่ามะเร็งที่มีการแพร่กระจายแล้ว การวินิจฉัยมะเร็งต่อมลูกหมากระยะเริ่มต้น โดยดูจากอาการเพียงอย่างเดียวนั้นทำได้ค่อนข้างยากครับ เพราะอาการมักคล้าย ๆ กัน หรือไม่จำเพาะเจาะจงต่อมะเร็งต่อมลูกหมาก ดังนั้น แพทย์จะทำการตรวจร่างกายโดยการตรวจทางทวารหนักร่วมกับการตรวจเลือดหาค่า PSA ร่วมด้วย

การตรวจร่างกายทางทวารหนักถ้าตรวจพบจุดที่มีความแข็งผิดปกติบนผิวต่อมลูกหมากจะทำให้สงสัยมากขึ้นว่าอาจมีมะเร็งต่อมลูกหมากซ่อนอยู่ แต่การตรวจทางทวารหนักที่พบต่อมลูกหมากโตเพียงอย่างเดียวไม่สามารถยืนยันได้ว่าไม่มีมะเร็งต่อมลูกหมาก เพราะอาจมีจุดที่เป็นมะเร็งซ่อนอยู่ในตำแหน่งอื่นของต่อมลูกหมากที่คลำไม่พบ ดังนั้น แพทย์จะทำการตรวจเลือดหาค่า PSA เพิ่มเติมเพื่อช่วยในการคัดกรองมะเร็งต่อมลูกหมาก ในกรณีที่ค่า PSA สูงกว่าปกติจะทำให้สงสัยมะเร็งต่อมลูกหมากมากขึ้น แต่มีบางภาวะที่ทำให้ค่า PSA ขึ้นสูงกว่าปกติโดยที่ไม่ได้มีมะเร็งต่อมลูกหมากได้ ตัวอย่างเช่น ต่อมลูกหมากอักเสบ การใส่สายสวนปัสสาวะ เป็นต้น ดังนั้น การที่ค่า PSA สูง ก็ไม่ได้แปลว่าจะเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากเสมอไป

เมื่อตรวจพบจุดที่ผิดปกติจากการตรวจทางทวารหนัก หรือค่า PSA สูงโดยที่ไม่พบสาเหตุอื่น ๆ แพทย์จะแนะนำให้ทำการตรวจชิ้นเนื้อต่อมลูกหมากเป็นขั้นตอนต่อไป การตรวจชิ้นเนื้อต่อมลูกหมากนี้จะทำการตรวจโดยใช้เข็มเจาะผ่านการตรวจอัลตราซาวนด์ทางทวารหนักเพื่อให้ได้ชิ้นเนื้อมาตรวจทางพยาธิวิทยา ซึ่งถ้าพบเซลล์ที่ผิดปกติก็จะสามารถให้การวินิจฉัยมะเร็งต่อมลูกหมากได้

นอกจากการตรวจวิธีนี้แล้วยังอาจสามารถตรวจด้วยเครื่องสร้างภาพด้วยสนามแม่เหล็กไฟฟ้า หรือที่หลายคนคุ้นเคยในชื่อ MRI ที่ต่อมลูกหมากก่อนการตรวจชิ้นเนื้อแบบปกติทั่วไปได้ ประโยชน์ที่จะได้รับคือ ทำให้ได้ข้อมูลมากขึ้นว่ามีจุดผิดปกติที่สงสัยมะเร็งต่อมลูกหมากหรือไม่ ถ้ามีสามารถบอกได้ว่าอยู่ที่ตำแหน่งใดของต่อมลูกหมาก และยังสามารถนำภาพที่ได้จากการตรวจ MRI ไปช่วยในการตรวจชิ้นเนื้อได้อีกด้วย ซึ่งการตรวจวิธีนี้มีข้อเสียอยู่บ้าง เช่น ไม่เหมาะในผู้ป่วยที่ไม่สามารถทำ MRI ได้ ผู้ป่วยที่กลัวที่แคบ และอาจทำให้เสียเวลาและค่าใช้จ่ายในการตรวจมากขึ้น เป็นต้น

ดังนั้น จะเห็นว่าการวินิจฉัยและรักษามะเร็งต่อมลูกหมากมีทางเลือกและรายละเอียดในการรักษามากขึ้นเมื่อเทียบกับในอดีต ซึ่งส่งผลดีต่อผู้ป่วยโดยตรง

นอกจากนี้ ยังมีเรื่องน่าสนใจเกี่ยวกับโรคของต่อมลูกหมากอีกมาก ทางสาขาศัลยศาสตร์ระบบปัสสาวะ ภาควิชาศัลยศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี ขอเรียนเชิญผู้สนใจเข้าร่วมงานสัปดาห์แห่งการแก้ไขและให้คำปรึกษาปัญหาต่อมลูกหมากและสุขภาพเพศชายเพื่อประชาชน ซึ่งจัดต่อเนื่องเป็นประจำทุกปี ปีนี้เป็นครั้งที่ 9 ในวันอาทิตย์ที่ 1 ธันวาคม 2562 เวลา 07.30-13.00 น. สามารถลงทะเบียนเพื่อสำรองที่นั่งได้ที่ 06-4181-4975 ในเวลาราชการ ภายในงานจะมีการบรรยายให้ความรู้เกี่ยวกับโรคต่าง ๆ ของต่อมลูกหมาก และมีโอกาสได้ซักถาม พูดคุยถึงปัญหาต่อมลูกหมากกับอาจารย์แพทย์และแพทย์ประจำบ้านอย่างใกล้ชิด

หมายเหตุ : ผศ.นพ.เปรมสันติ์ สังฆ์คุ้ม คลินิกต่อมลูกหมากและสุขภาพเพศชาย สาขาศัลยศาสตร์ระบบปัสสาวะ ภาควิชาศัลยศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล