วัฒนธรรม

มติชนเปิดตัววรรณกรรมระดับโลก “ดาร์ตาญังกับสามทหารเสือ” ฉายภาพฝรั่งเศสยุคก่อนปฏิวัติ

สำนักพิมพ์มติชนจัดงานเปิดตัวหนังสือ “ดาร์ตาญังกับสามทหารเสือ – Les Trois Mousquetaires” งานวรรณกรรมชั้นเลิศระดับโลก ผลงานของ อเล็กซองดร์ร์ ดูมาส์ (Alexandre Dumas) นักเขียนดังชาวฝรั่งเศส ซึ่งแปลจากต้นฉบับภาษาฝรั่งเศสฉบับสมบูรณ์เป็นภาษาไทยครั้งแรก แปลโดย วัลยา วิวัฒน์ศร อดีตอาจารย์สาขาวิชาภาษาฝรั่งเศส คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ที่เคยแปลวรรณกรรมฝรั่งเศสชื่อดังมาแล้วหลายเรื่อง เช่น “ก็องดิด” และ “ชุดประดาน้ำและผีเสื้อ”

ในการเปิดตัวหนังสือมีการเสวนา โดย วัลยา วิวัฒน์ศร ผู้แปล, กล้า สมุทวณิช นักเขียน, ยุรี เกนสาคู ศิลปินผู้ออกแบบปกแจ็กเก็ต และ ฝน-ศนันธฉัตร ธนพัฒน์พิศาล นักแสดงวัยรุ่นจากซีรี่ส์ฮอร์โมนซึ่งเป็นนักอ่านตัวจริงร่วมพูดคุย

วัลยา วิวัฒน์ศร เริ่มต้นพูดถึงเหตุผลที่เลือกแปลวรรณกรรมเรื่องยาวเล่มนี้ว่า ที่หยิบเล่มนี้มาแปลเพราะเล่มนี้เป็นวรรณคดีที่สนุก มีมนต์ขลัง มีเสน่ห์ ยืนยงและยืนยาว วรรณคดีเล่มหนึ่งถ้าคนในรุ่นเดียวกันกับนักเขียนชอบอ่าน แต่เวลาต่อมาไม่มีใครหยิบมาอ่านอีก นั่นไม่ใช่วรรณคดีที่มีคุณค่า แต่เล่มนี้ผ่านมิติเวลาและมิติสถานที่มาได้ จากรุ่นสู่รุ่น จากซีกโลกหนึ่งมา ยังอีกซีกโลกหนึ่ง ดังนั้นจึงอยากให้คนไทยได้อ่านวรรณกรรมเรื่องนี้ในฉบับสมบูรณ์

ก่อนหน้านี้มีการแปลวรรณกรรมเรื่องนี้เป็นภาษาไทยแล้ว แต่วัลยาบอกว่าเวอร์ชั่นที่มีการแปลก่อนหน้านี้ไม่ได้แปลฉบับสมบูรณ์ และเป็นการแปลจากภาษาอังกฤษ ไม่ได้แปลจากต้นฉบับภาษาฝรั่งเศส ซึ่งในการแปลงานนั้น ไม่ว่าภาษาใด ผู้แปลจะดัดแปลงเพื่อให้ผู้อ่านของเขาเข้าใจได้ง่ายขึ้น ดังนั้นจึงคิดว่าน่าจะแปลงานชิ้นนี้จากต้นฉบับภาษาฝรั่งเศสฉบับสมบูรณ์ให้คนไทยได้อ่าน

“สิ่งที่ดึงดูดใจคืออรรถรสที่ได้รับจากทุกองค์ประกอบของวรรณคดี ไม่ว่าจะเป็นเนื้อเรื่อง การผูกโครงเรื่อง การนำเสนอ การพรรณนา บทสนทนา และคุณค่าในเรื่องมิตรภาพ ความรักชาติ ความกล้าหาญ ชีวิตแบบฝรั่งเศสในสมัยนั้น”

ส่วนเรื่องเนื้อหา ผู้แปลบอกว่า วรรณกรรมเรื่องนี้เป็นเรื่องประวัติของดาร์ตาญัง ซึ่งมีตัวตนจริงในประวัติศาสตร์ฝรั่งเศสในสมัยพระเจ้าหลุยส์ที่ 13 และพระเจ้าหลุยส์ที่ 14 ดูมาส์-ผู้แต่งผูกเรื่องตั้งแต่ดาร์ตาญังเป็นขุนนางบ้านนอกเดินทางเข้าปารีส เพราะอยากจะเป็นทหารมูสเกอแตร์ (Mousquetaire) คือทหารรักษาพระองค์ประจำพระราชา ซึ่งไม่ใช่เรื่องง่าย เพราะต้องมีวีรกรรมหรือเป็นขุนนางมาก่อน

นอกจากประวัติของตัวละครเอกแล้ว หนังสือเล่มนี้ยังฉายประวัติศาสตร์ฝรั่งเศสในช่วงที่มีสงครามปิดล้อมเมืองลารอแชล เนื่องจากฝรั่งเศสมีความขัดแย้งด้านศาสนาในประเทศระหว่างคาทอลิกกับโปรเตสแตนต์

วัลยา-ผู้แปลพูดถึงผู้ประพันธ์ว่า ดูมาส์ได้รับการยกย่องว่าเป็นผู้เขียนนิยายอิงประวัติศาสตร์ของฝรั่งเศสที่เขียนเป็นล่ำเป็นสัน งานของเขาทั้งหมดว่าด้วยเหตุการณ์ในประวัติศาสตร์ฝรั่งเศสยุคต่าง ๆ จนมาถึงการปฏิวัติฝรั่งเศส ค.ศ.1789 คือปลายศตวรรษที่ 18 ดูมาส์เป็นคนต้นศตวรรษที่ 19 บรรยากาศในยุคของเขายังเป็นบรรยากาศการเปลี่ยนแปลงการปกครอง

“ส่วนคนฝรั่งเศส ถึงแม้จะเปลี่ยนแปลงการปกครองไปแล้ว ก็อยากรู้ว่าประวัติของชาติตนเองก่อนหน้านี้เป็นอย่างไร และยังมีความระลึกถึง อยากจะรู้ว่าที่เราเปลี่ยนกันมานี่ดีแล้วใช่ไหม ในอดีตของเราเป็นอย่างไร ดูมาส์เขียนนวนิยายทั้งหมด 100 กว่าเรื่อง บทละครอีก 90 กว่าเรื่อง ส่วนใหญ่เนื้อหาว่าด้วยเรื่องประวัติศาสตร์และเป็นประวัติศาสตร์ระดับผู้นำประเทศ มีพระราชา มีพระเจ้าหลุยส์ที่ 13, 14, 15, 16 เป็นตัวละครในเรื่อง” วัลยากล่าว

ยุรี เกนสาคู ศิลปินผู้ออกแบบปก บอกว่า สไตล์งานของเธอเป็นการ์ตูนและรูปสัตว์ จึงแปลกใจที่สำนักพิมพ์ติดต่อให้ออกแบบปกวรรณกรรมคลาสสิค เมื่อได้คุยกับสำนักพิมพ์จึงทราบว่า สำนักพิมพ์มีจุดมุ่งหมายอยากดึงดูดคนอ่านรุ่นใหม่ให้มาอ่านวรรณกรรมที่มีคุณค่าในอดีต จึงเข้าใจว่าสามารถออกแบบปกที่เป็นสไตล์ที่ตัวเองทำมาตลอดได้

“ตอนทำปก หนังสือยังพิมพ์ไม่เสร็จ ยังไม่ได้เห็นภาพประกอบในเล่ม จึงต้องใช้จินตนาการและเสิร์ชหาข้อมูลในอินเทอร์เน็ต ดูจากหนัง จากภาพเก่า ดูแม้กระทั่งที่ถูกทำเป็นการ์ตูน ดูว่าใครทำอะไรกับมันแล้วบ้าง ปกติยุรีมักจะเปลี่ยนทุกอย่างเป็นการ์ตูนหรือแม้กระทั่งเปลี่ยนคนเป็นสัตว์ และมักจะวาดรูปที่เล่นกับภาษา อย่างเช่นเรื่องนี้ สามทหารเสือ ก็วาดเป็นรูปเสือเลย แต่ก็จับแคแรกเตอร์ของตัวละครมาสร้างเป็นแต่ละตัวขึ้นมา แต่ถึงแม้จะเป็นเสือก็สร้างให้เสือแต่ละตัวต่างกัน”

ส่วนนักแสดงสาว ฝน-ศนันธฉัตร ธนพัฒน์พิศาล บอกว่า ถึงแม้วรรณกรรมเรื่องนี้เป็นนวนิยายอิงประวัติศาสตร์ แต่ก็อ่านเข้าใจง่าย เพราะเรื่องไล่ตามไทม์ไลน์ และภาษาที่อาจารย์วัลยาแปลมานั้นเข้าใจง่าย ชัดเจนมาก

“ถ้าคิดว่าเป็นประวัติศาสตร์แล้วมันน่าเบื่อ ให้คิดว่าเป็นนิยายไปเลย เพราะว่ามันสนุก แต่เราก็ได้ความรู้ไปด้วยโดยไม่ทันรู้ตัว สนุกมาก มันไม่ใช่แค่เรื่องมิตรภาพ แต่ได้ความรู้เรื่องประวัติศาสตร์ไปด้วย มันเห็นหลายหลายด้าน และสะท้อนชีวิตของคนในยุคนั้น”

“หนังสือที่ดีสำหรับหนูคือการที่ผู้เขียนบรรยายพรรณนาให้เห็นภาพ เห็นน้ำเสียง เห็นมูฟเมนต์ เห็นสีหน้า ของตัวละคร ซึ่งในหนังสือเล่มนี้บรรยายเอาไว้ครบ เห็นภาพชัดเลย ถ้าเอาไปทำหนัง หนังหลาย ๆ เรื่องแพ้หนังสือ เพราะหนังสือหรือบรรยายไว้ละเอียดมาก”

นอกจากนั้นฝนยังพูดถึงปกหนังสือเวอร์ชั้นนี้ว่า การที่หนังสือทำปกสดใสขึ้นมีส่วนดึงดูดคนที่กลัวการอ่านหนังสือเล่มหนาให้กลัวน้อยลง เพราะว่าอย่างการ์ตูนเล่มหนา คนอ่านก็ยังสู้ ยกตัวอย่างแฮร์รี่พอตตอร์ 8 เล่ม 9 เล่มก็สู้ แต่พอเป็นนวนิยายก็จะกลัวว่ามันหนาไป ซึ่งปกเล่มนี้มันตรงกับจุดประสงค์ที่อยากให้เด็ก ๆ และคนส่วนใหญ่กล้าอ่านหนังสือมากขึ้น ส่วนเนื้อมีคุณค่าของมันอยู่แล้ว แต่ปกเป็นจุดดึงดูดอีกจุดหนึ่งที่มาช่วย

ด้านกล้า สมุทวณิช นักเขียนผู้เคยใช้ชีวิตที่ฝรั่งเศสบอกว่า วรรณกรรมเรื่องนี้ในฝรั่งเศสมีสถานะใกล้เคียงกับพระภัยมณีที่บ้านเรา เด็กทุกคนได้อ่าน แต่ไม่ใช่จะได้อ่านฉบับเต็มกันทุกคน มีขายในทุกร้านหนังสือ เป็นหนังสือนอกเวลาที่แนะนำสำหรับคนต่างชาติที่ไปเรียนภาษาฝรั่งเศส แต่ที่แนะนำเป็นฉบับย่อ หรือฉบับง่าย ๆ สำหรับเด็กอ่าน

“ผมพูดในฐานะนักอ่านและนักเขียน ถ้าเล่มนี้ไม่มีการแปลเป็นภาษาไทย คงยากที่จะมีใครได้อ่านฉบับสมบูรณ์ขนาดนี้ก่อนหน้านี้เรามีฉบับไม่สมบูรณ์ หรือฉบับย่อสำหรับเด็กอ่าน ผมอ่านเริ่มนี้ครั้งแรกเป็นฉบับของเด็ก พอได้อ่านเล่มจริงทำให้เห็นความสามารถในการประพันธ์ของอเล็กซองดร์ ดูมาส์มาก เขาเขียนมาตั้ง 200 กว่าปี แต่ว่าเทคนิคของเขายังแพรวพราว เป็นเทคนิคที่นักเขียนสมัยนี้ยังใช้ได้อยู่

เรื่องนี้เขียนด้วยมุมมองของพระเจ้า เขียนเรื่องที่คนรู้อยู่แล้วในประวัติศาสตร์ด้วย ดังนั้นพระเจ้าในเรื่องนี้จะเล่าเรื่องอย่างไรให้คนรู้สึกอยากติดตาม เขาใช้กลวิธีการเล่าที่เปิดบ้างปิดบ้าง คือเล่าไปแล้วทิ้งไว้ แล้วก็เปลี่ยนมุมมองไปที่อื่นแล้วค่อยกลับไปดู ซึ่งตรงนี้เป็นสิ่งที่นักเขียนควรจะเรียนรู้จากงานคลาสสิกเล่มนี้ วิธีการเล่าแบบมุมมองของพระเจ้าอาจจะเป็นวิธีการแบบเก่า แต่ถ้าเราศึกษาจากงานคลาสสิคมันก็มีอะไรให้เล่น มุมมองพระเจ้าเขียนให้สนุกเขียน ให้น่าติดตามก็ได้”

“สำหรับนักอ่านรู้สึกว่าเราได้เห็นบรรยากาศประเทศฝรั่งเศสในศตวรรษที่ 17 ในยุคที่เราไม่รู้ การเรียนประวัติศาสตร์ก็ดี หรือการอ่านหนังสือที่เกี่ยวกับประวัติศาสตร์มันทำให้เรารู้แค่ว่ายุคสมัยนั้นเกิดเรื่องอะไรขึ้น แต่เราไม่รู้บรรยากาศ ตรงนี้เป็นสิ่งที่หนังสือประวัติศาสตร์ให้ไม่ได้ แต่เล่มนี้มันเป็นหนังสือประวัติศาสตร์ที่ให้เราเข้าไปอยู่ในนั้นได้ อเล็กซองด์ร์ ดูมาส์ ทำได้ดีมาก ทำให้เรารู้สึกว่าเราหลุดเข้าไปในฝรั่งเศสยุคนั้น เรียกว่าแทบจะได้กลิ่นเลย ตรงนี้เป็นความวิเศษของหนังสือเล่มนี้ ซึ่งเป็นฉบับสมบูรณ์ หาไม่ได้ในฉบับย่อ หรือฉบับแปลจากภาษาอังกฤษ ความโดดเด่นที่สุดของเล่มนี้คือความสนุก และบรรยากาศของมัน” กล้า สมุทวณิชกล่าว

ปิดท้ายด้วยอาจารย์วัลยา-ผู้แปล บอกว่า เล่มนี้ผิดพลาดน้อยมาก ขอยืนยันคุณภาพการพิมพ์การแปล และขอรับประกันคุณความสนุก