การค้าจีน-รัสเซียติดขัด หลังสหรัฐคว่ำบาตรล่าสุด แม้จ่าย “หยวน” ก็ยังยาก

การค้าระหว่างรัสเซียกับจีนเฟื่องฟูขึ้นอย่างรวดเร็ว หลังจากที่รัสเซียโดนสหรัฐและชาติตะวันตกคว่ำบาตรเนื่องจากการบุกรุกรานยูเครนเมื่อต้นปี 2022 ไม่เพียงแค่การค้าเท่านั้นที่เฟื่องฟู แต่การใช้เงินหยวนของจีนก็เพิ่มขึ้นมากตามไปด้วย ทั้งด้วยความต้องการลดการใช้เงินดอลลาร์สหรัฐของจีน และความจำเป็นอย่างไม่มีทางเลือกอื่นของรัสเซีย

มีข้อมูลจากการรายงานของสื่อรัสเซีย “เดอะ มอสโกไทม์ส” (The Moscow Times) ว่า ก่อนจะเกิดสงครามยูเครน เงินหยวนของจีนครองสัดส่วนธุรกรรม 3.5% ในตลาดแลกเปลี่ยนเงินตรา “มอสโก เอ็กซ์เชนจ์” (Moscow Exchange) ซึ่งเป็นตลาดแลกเปลี่ยนเงินตราที่ใหญ่ที่สุดของรัสเซียและเคยใหญ่ที่สุดในยุโรปตะวันออก แต่เมื่อต้นปี 2024 สัดส่วนของธุรกรรมเงินหยวนเพิ่มขึ้นเป็นประมาณ 50%

และล่าสุด เมื่อวันที่ 10 กรกฎาคมที่ผ่านมา เงินหยวนของจีนครอบงำธุรกรรมการซื้อขายแลกเปลี่ยนในตลาดแลกเปลี่ยนเงินตรารัสเซียไปแล้ว 99.6%

สาเหตุที่เงินหยวนครอบงำตลาดแลกเปลี่ยนเงินตรารัสเซียไปได้ขนาดนั้น เนื่องจากเมื่อวันที่ 12 มิถุนายนที่ผ่านมา สหรัฐได้ออกมาตรการคว่ำบาตรรัสเซียอีกระลอก โดยกำหนดเป้าหมายทั้งรูปแบบองค์กรและบุคคลจำนวนกว่า 300 รายชื่อ เน้นโปรดักต์และบริการที่ช่วยให้รัสเซียรักษาประสิทธิภาพในการทำสงคราม และประครองตัวให้รอดจากการคว่ำบาตรได้ ซึ่ง “มอสโก เอ็กซ์เชนจ์” เป็นหนึ่งในรายชื่อที่โดนคว่ำบาตร

ธนาคารกลางของรัสเซียประมาณการว่า การคว่ำบาตรรอบนี้ส่งผลให้ปริมาณธุรกรรมในตลาด มอสโก เอ็กซ์เชนจ์ ลดลงไปถึง 1 ใน 3 โดยปริมาณธุรกรรมต่อวันในช่วงครึ่งหลังของเดือนมิถุนายน 2024 ลดลงเหลือ 282,000 ล้านรูเบิล จาก 418,000 ล้านรูเบิล ในช่วงก่อนหน้านั้น ซึ่งธุรกรรมที่เหลือนั้นเป็นการแลกเงินรูเบิลรัสเซียกับเงินหยวนของจีนเกือบ 100% จนทำให้เกิดการขาดแคลนเงินหยวนในตลาด

ผ่านมาราว 1 เดือน มีข้อมูลจากการรายงานของ “บลูมเบิร์ก” (Bloomberg) เมื่อวันที่ 18 กรกฎาคมว่า การคว่ำบาตรของสหรัฐออกฤทธิ์ต่อการค้าระหว่างรัสเซียกับจีนไม่น้อย เพราะตอนนี้มีเสียงโอดครวญของบรรดาผู้ส่งออกหลายรายว่า การทำการค้ากับจีนในตอนนี้ไม่ต่างไปจากการเสี่ยงโชคหรือการเล่นพนัน แม้ว่าจะทำธุรกรรมด้วยเงินหยวนก็ตาม เพราะหลังจากที่สหรัฐขยายมาตรการคว่ำบาตรเมื่อเดือนมิถุนายน การชำระเงินโดยตรงด้วยสกุลเงินหยวนก็ถูกฟรีซหรือทำให้ล่าช้า

บลูมเบิร์กอ้างคำบอกเล่าของผู้บริหารระดับสูงของบริษัทผู้ส่งออกสินค้าโภคภัณฑ์ 3 รายที่บอกว่า กลายเป็นเรื่องยากหรือเป็นไปไม่ได้เลยที่จะชำระเงินโดยตรงจากจีนไปยังรัสเซีย แม้จะใช้เงินหยวนก็ตาม

ฝั่งบริษัทผู้นำเข้าในจีนที่ซื้อสินค้าเกษตรจากรัสเซียบางรายก็บอกเช่นกันว่า ประสบปัญหาการชำระเงินค่าสินค้าให้รัสเซียในเดือนกรกฎาคมนี้

ปัญหาไม่ได้เกิดขึ้นเฉพาะกับการนำเข้า-ส่งออกสินค้าโภคภัณฑ์และสินค้าเกษตรเท่านั้น แต่ยังส่งผลกระทบลุกลามไปถึงอุตสาหกรรมรถยนต์ด้วย โดยเมื่อสัปดาห์ที่สองของเดือนกรกฎาคม สมาคมตัวแทนจำหน่ายรถยนต์รัสเซีย (Russian Automobile Dealers Association) เตือนว่า การนำเข้ารถยนต์และชิ้นส่วนรถยนต์จากประเทศจีน ซึ่งปัจจุบันเป็นซัพพลายเออร์หลักของรัสเซีย อาจต้องหยุดชะงักลงเนื่องจากความผิดพลาดในการชำระเงินระหว่างประเทศ

ขณะที่ผู้ค้าบางรายบอกว่ายังสามารถชำระเงินหยวนจากจีนไปรัสเซียได้ โดยทำได้ผ่านธนาคารขนาดใหญ่ของรัฐเท่านั้น และทำได้ในจำนวนเงินที่จำกัด

เพื่อหาวิธีแก้ไขปัญหาการติดขัดล่าช้านี้ ผู้นำเข้า-ส่งออกพยายามหาวิธีอื่น ๆ ในการชำระเงิน รวมถึงการใช้สกุลเงินดิจิทัล หรือคริปโตเคอร์เรนซี หรือทำธุรกรรมผ่านประเทศที่สามซึ่งเป็นอดีตสหภาพโซเวียตที่มีสัมพันธ์อันดีกับรัสเซีย เช่น คาซัคสถาน หรืออุซเบกิสถาน แม้ว่าจะมีค่าใช้จ่ายเพิ่มก็ตาม

อุปสรรคปัญหาทางการค้าที่เกิดจากการที่สหรัฐและชาติตะวันตกลงโทษรัสเซียอย่างเข้มขึ้นเรื่อย ๆ กำลังส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจของรัสเซียอย่างช้า ๆ ดังที่ธนาคารกลางรัสเซียกล่าวในรายงานแนวโน้มเศรษฐกิจมหภาคและการเงินประจำเดือนกรกฎาคม 2024 ว่า สังเกตเห็น “ระดับการเปิดกว้างของเศรษฐกิจรัสเซียลดลง ซึ่งสะท้อนให้เห็นในสัดส่วนการนำเข้าและส่งออกต่อจีดีพีที่ลดลง และการเพิ่มบทบาทขึ้นของอุปสงค์และการผลิตภายในประเทศ”