‘คลองฟูนันเตโช’ โปรเจ็กต์ 6 หมื่นล้าน ที่ส่อแววล่ม ? 

สถานที่จัดพิธีวางศิลาฤกษ์เปิดโครงการขุดคลองฟูนันเตโชอย่างเป็นทางการ ภาพโดย REUTERS/Francesco Guarascio
สถานที่จัดพิธีวางศิลาฤกษ์เปิดโครงการขุดคลองฟูนันเตโชอย่างเป็นทางการ ภาพโดย REUTERS/Francesco Guarascio

โครงการคลองฟูนันเตโชส่อแววล่ม หลังจีนลดการลงทุนในต่างแดน หวั่นซ้ำรอยสีหนุวิลล์ 

คลองขุดฟูนันเตโช (Funan Techo Canal) โครงการขนาดยักษ์ของกัมพูชา ที่ต้องการเชื่อมเส้นทางคมนาคมขนส่งสินค้าจากแม่น้ำโขง ผ่านพนมเปญสู่อ่าวไทย เพื่อลดการพึ่งพิงการขนส่งจากเวียดนาม โดยคลองดังกล่าวจะมีความกว้าง 100 เมตร ลึก 5.4 เมตร และมีระยะทางกว่า 180 กิโลเมตร คาดว่าจะช่วยลดต้นทุนการขนส่งได้มากถึง 16% 

เมื่อวันที่ 5 สิงหาคม 2024 ฮุน มาเน็ต (Hun Manet) นายกรัฐมนตรีกัมพูชา เริ่มต้นโครงการอย่างเป็นทางการด้วยพิธีวางศิลาฤกษ์ ตรงกับวันคล้ายวันเกิดของ ฮุน เซน (Hun Sen) อดีตนายกรัฐมนตรีกัมพูชา ผู้เป็นบิดาและผู้ริเริ่มโครงการขุดคลองฟูนันเตโช

ตามแผนที่รัฐบาลวางไว้ คลองฟูนันเตโชจะเริ่มมีการเปิดใช้งานช่วงต้นปี 2028 ด้วยงบการลงทุนมูลค่าประมาณ 1,700 ล้านดอลลาร์ หรือประมาณ 58,000 ล้านบาท เทียบเท่า 4% ของจีดีพีกัมพูชา 

แรกเริ่มรัฐบาลกัมพูชาประกาศว่าจีนจะช่วยเหลือด้านเงินลงทุนทั้งหมด ก่อนจะแก้ไขภายหลังเป็นจีนออกเงินช่วยเหลือ 49% และบริษัทต่าง ๆ ของกัมพูชาเป็นผู้รับผิดชอบต้นทุน 51% ที่เหลือ

อย่างไรก็ตาม หลังพิธีวางศิลาฤกษ์ผ่านไปราวสามเดือน โครงการต่าง ๆ กลับไม่มีความคืบหน้า รวมถึงสถานที่จัดพิธีก็ถูกปล่อยทิ้งร้าง ทั้งยังมีการรายงานถึงปัญหาด้านเงินทุนที่ไม่ตรงกันระหว่างจีนและกัมพูชา และความกังวลของจีนที่มีต่อโครงการ

ADVERTISMENT

จีนเริ่มลดขนาดการลงทุนต่างแดน

รอยเตอร์ส (Reuters) รายงานในวันที่ 21 พฤศจิกายน 2024 ว่า ด้วยภาวะเศรษฐกิจในประเทศที่ซบเซา รัฐบาลจีนลดขนาดการลงทุนในต่างประเทศลง แม้แต่ในประเทศที่จีนมองว่าเป็นหุ้นส่วนทางยุทธศาสตร์ (Strategic Partner) อย่างกัมพูชา  

กัมพูชาในสายตาของนักการทูตและผู้เชี่ยวชาญด้านนโยบายต่างประเทศ มองว่าช่วงพักหลังมานี้ กัมพูชากลายเป็นประเทศบริวารของจีน ซึ่งหนี้สาธารณะที่กัมพูชามีต่อจีนมีมากถึงหนึ่งในสามของหนี้ทั้งหมด

ADVERTISMENT

คาดว่าในปี 2026 จีนจะระดมเงินมายังกัมพูชาน้อยลง เหลือเพียง 35 ล้านดอลลาร์เท่านั้น จากที่เคยสูงถึง 240 ล้านดอลลาร์ในปี 2021 ตามข้อมูลอย่างเป็นทางการ กัมพูชายังไม่ได้รับเงินกู้ใหม่จากจีนเลยตลอดครึ่งแรกของปี 2024 จากที่เคยได้ 567 ล้านดอลลาร์ในปี 2022 และ 302 ล้านดอลลาร์ในปี 2023

ไม่เพียงเท่านั้น จีนยังถอนตัวออกจากการก่อสร้างสนามบินใหม่ในกรุงพนมเปญ ซึ่งเคยตกลงลงทุนไว้ก่อนหน้านี้เป็นจำนวน 1,100 ล้านดอลลาร์อีกด้วย อย่างไรก็ตาม นักวิเคราะห์กล่าวว่า จีนลดการระดมเงินทุนไปยังประเทศอื่น ๆ ด้วยเช่นกัน แต่ผลกระทบในกัมพูชามีความน่าจับตาในเชิงลบกว่าที่อื่น ๆ 

สัดส่วนเงินลงทุนที่เข้าใจไม่ตรงกัน

รอยเตอร์สรายงานถึงความไม่มั่นใจของจีนที่มีต่อโครงการขุดคลองฟูนันเตโช และความชัดเจนของเงินลงทุน ที่ทางการจีนยืนยันว่ายังไม่เคยตกลงสัดส่วนความรับผิดชอบกับทางกัมพูชาแต่อย่างใด 

ในเดือนตุลาคม 2023 รัฐบาลกัมพูชาได้ลงนามข้อตกลงกรอบการลงทุน (investment framework agreement)  กับทางไชน่าโรดแอนด์ บริดจ์ คอร์ปอเรชั่น (China Road and Bridge Corporation) หรือ CRBC บริษัทก่อสร้างในเครือรัฐวิสาหกิจจีน โดยไม่เปิดเผยรายละเอียดของสัญญากับทางสาธารณะ 

ภายหลังการลงนาม ทางกัมพูชากล่าวว่า CRBC จะรับผิดชอบต้นทุนการก่อสร้างทั้งหมด ก่อนจะมีการแก้ไขสัดส่วนเป็นรับผิดชอบแค่ 49% ในพิธีวางศิลาฤกษ์ อย่างไรก็ตาม เจ้าหน้าที่จาก CRBC กล่าวกับทางรอยเตอร์สในเดือนตุลาคมว่า ยังไม่มีการตกลงตัวเลขอย่างชัดเจนแต่อย่างใด 

นอกจากนี้ รอยเตอร์สยังรายงานอีกด้วยว่า จีนเคยตำหนิกัมพูชาเป็นการส่วนตัว ถึงการประกาศการร่วมลงเงินทุนโดยที่ยังไม่มีการตัดสินใจ

กัมพูชาแจงโครงการยังปกติดี

ขแมร์ ไทมส์ (Khmer Times) รายงานว่า กระทรวงโยธาธิการและขนส่งกัมพูชา (Ministry of Public Works and Transport) หรือ MPWT ออกมาประณามการรายงานของรอยเตอร์สในวันที่ 23 พฤศจิกายน ว่าเป็นการเผยแพร่ข้อมูลเท็จ และมีจุดมุ่งหมายเพื่อบิดเบือนการรับรู้ของประชาชน รวมถึงทำลายความเชื่อมั่นของโครงการ โดย MPWT ขอให้ประชาชนติดตามฟังข่าวสารจากช่องทางของทางการแทน

ฮุน มาเน็ต นายกรัฐมนตรีกัมพูชาชี้แจงในวันที่ 25 พฤศจิกายนว่า โครงการขุดคลองฟูนันเตโช ไม่มีอุปสรรคในการดำเนินการแต่อย่างใด ทั้งยังดำเนินตามแผนแม่บทที่มีขั้นตอนการทำงานชัดเจนอีกด้วย 

ที่สำคัญคือ กัมพูชายังมีหุ้นส่วนสำรองหลายรายพร้อมช่วยดูแล หากโครงการใดโครงการหนึ่งล้มเหลว ซึ่งกลุ่มทำงานกำลังดำเนินการอย่างระมัดระวัง เพื่อจำกัดขนาดผลกระทบที่จะมีต่อประชาชน 

ฮุน มาเน็ตย้ำว่า เนื่องจากเป็นโครงการขนาดใหญ่ จำเป็นต้องใช้เวลามาก คงไม่อาจคาดหวังให้ดำเนินการขุดคลองเสร็จสิ้นภายในสองสามเดือน ทั้งนี้ระดับน้ำในปัจจุบันกำลังเพิ่มขึ้นเนื่องจากเป็นฤดูฝน จึงขุดคลองได้ยากในบางพื้นที่

ฮุนมาเน็ตยืนยันการมีส่วนร่วมของจีน โดยการหันไปหา วังเหวินปิน (Wang Wenbin) เอกอัครราชทูตจีนประจำกัมพูชา ระหว่างการชี้แจงในพิธีปิดการประชุมใหญ่สมัชชาสงฆ์ เพื่อแสดงออกถึงความมั่นใจและสร้างความเชื่อมั่นในความร่วมมือด้านเงินทุน