ERAS Program ตัวช่วยฟื้นตัวไวหลังผ่าตัดนิ่วในถุงน้ำดี

ชีวิตหลังผ่าตัดนิ่วในถุงน้ำดี หลายคนอาจมีความกังวลว่าจะสามารถใช้ชีวิตปกติได้หรือไม่ น้ำดีเพียงพอที่จะย่อยอาหารไหม และหลังผ่าตัดจะดูแลตัวเองเช่นไร แน่นอนว่าการใช้ชีวิตหลังจากนี้จะเปลี่ยนไป พฤติกรรมการทานเป็นเรื่องสำคัญ เพื่อให้คุณมีคุณภาพชีวิตที่ดีในระยะยาว

นพ. ชนินทร์ ปั้นดี  ศัลยแพทย์ด้านการผ่าตัดผ่านกล้อง ศูนย์ศัลยกรรม โรงพยาบาลกรุงเทพ กล่าวว่า สำหรับผู้ที่เข้ารับการผ่าตัดรักษานิ่วในถุงน้ำดี แพทย์จะใช้ โปรแกรมฟื้นฟูร่างกายหลังผ่าตัด ช่วยเร่งให้การผ่าตัดฟื้นตัวเร็วขึ้น หรือเรียกว่า ERAS (Enhanced Recovery After Surgery) คือ แนวทางการดูแลรักษาตั้งแต่ก่อนจนถึงหลังผ่าตัดรักษาและส่งเสริมการฟื้นตัวหลังผ่าตัด จะถูกปรับให้เข้ากับผู้ป่วยแต่ละราย โดยการลดภาวะเครียดจากการผ่าตัด จัดการความปวดอย่างเหมาะสม การรับประทานอาหารและเคลื่อนไหวตั้งแต่เริ่มแรกช่วยลดผลแทรกซ้อนจากการผ่าตัด ระยะเวลานอนโรงพยาบาล และค่าใช้จ่ายในการรักษาลดลง โดยทีมแพทย์สาขาต่าง ๆ พยาบาล เภสัชกร ทีมเวชศาสตร์ฟื้นฟู นักโภชนาการ รวมถึงตัวผู้ป่วยและญาติผู้ดูแลร่วมกันเป็นทีม เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการดูแลรักษา 

กระบวนการนี้จะเริ่มต้นตั้งแต่ ก่อนผ่าตัดนิ่วในถุงน้ำดี ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญที่มีผู้ป่วยเป็นศูนย์กลาง เริ่มตั้งแต่การซักประวัติ ตรวจร่างกายอย่างละเอียด และตรวจพิเศษเพิ่มเติมในรายที่จำเป็น การให้ข้อมูลเกี่ยวกับการผ่าตัดอย่างครบถ้วนโดยทีมศัลยแพทย์และพยาบาล ระหว่างผ่าตัดนิ่วในถุงน้ำดี ต้องมีการวางแผนการผ่าตัด เคสส่วนใหญ่สามารถส่องกล้องผ่าตัดแผลเล็ก เพื่อให้ผู้ป่วยฟื้นตัวได้เร็ว เสียเลือดน้อย เช่น การใช้เทคโนโลยีผ่าตัดความคมชัดสูงแบบ 4K หรือการฉีดสี Indocyanine Green (ICG) เพื่อดูตำแหน่งท่อน้ำดีหลัก ช่วยลดโอกาสบาดเจ็บต่ออวัยวะข้างเคียง หลังผ่าตัด จะมีโปรแกรมจัดการความปวดอย่างดี สามารถรับประทานอาหารได้ตั้งแต่ระยะแรก การเคลื่อนตัวของลำไส้ที่เร็วขึ้น เพื่อช่วยให้ผู้ป่วยฟื้นตัว รับประทานอาหาร และกลับบ้านได้เร็วขึ้น นักโภชนาการจะดูแลและตอบคำถามอย่างใกล้ชิด หากเคลื่อนไหวร่างกายล่าช้าหลังผ่าตัดจะเพิ่มโอกาสเกิดภาวะลิ่มเลือดอุดหลอดเลือดดำและภาวะแทรกซ้อนทางระบบหายใจ ดังนั้น ทีมเวชศาสตร์ฟื้นฟูจะช่วยกระตุ้น และแนะนำให้ผู้ป่วยเคลื่อนไหวที่ข้างเตียงผู้ป่วยตั้งแต่วันแรกหลังผ่าตัด จนเมื่อกลับบ้านพยาบาลจะทำการนัดพบแพทย์และให้ช่องทางติดต่อในกรณีฉุกเฉิน เภสัชกรจะทบทวนและแนะนำยาที่ได้รับกลับบ้านทั้งหมดอีกครั้ง

เมื่อกลับจากโรงพยาบาล สิ่งสำคัญคือ ผู้ป่วยควรเคลื่อนไหวหรือทำกิจกรรมตามปกติโดยเร็วที่สุด การนอนนิ่ง ๆ ไม่ขยับขานาน ๆ อาจทำให้เลือดไหลเวียนไม่ปกติ ลิ่มเลือดอาจวิ่งไปยังหัวใจแล้วอุดตันเส้นเลือดที่ปอด ควรฝึกกระดกข้อเท้า หมุนข้อเท้า ยกเข่าทุกๆ ชั่วโมง ช่วยป้องกันการเกิดลิ่มเลือดอุดตันเส้นเลือดดำบริเวณน่อง ควรฝึกหายใจลึก ๆ 4 – 5 ครั้งต่อชั่วโมงเพื่อช่วยให้ปอดขยายตัวได้ดี ฝึกลุกขึ้นจากเตียงอย่างถูกวิธี เลี่ยงการลุกจากเตียงอย่างรวดเร็วเพราะอาจทำให้เลือดไปเลี้ยงสมองไม่ทัน เกิดวิงเวียนล้มได้ ในช่วง 2 สัปดาห์แรกหลังการผ่าตัดให้หลีกเลี่ยงการออกกำลังกายที่ต้องใช้กำลังมาก สามารถเดินระยะทางสั้น ๆ ไม่ขับรถอย่างน้อย 5 – 7 วันหลังผ่าตัด หลัง 2 สัปดาห์อาจเริ่มขี่จักรยาน วิ่งเบา ๆ เพื่อออกกำลังกาย ห้ามยกของหนัก หลังผ่าตัด 1 เดือนสามารถออกกำลังกายได้ปกติ โดยค่อย ๆ เริ่ม และงดสูบบุหรี่ เลี่ยงอาหารที่มีน้ำตาลสูง 

การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการทานอาหารเป็นเรื่องที่จำเป็นมาก เพราะร่างกายไม่มีถุงน้ำดีแล้ว น้ำดีจากตับจะค่อย ๆ ไหลลงสู่ลำไส้อย่างต่อเนื่อง ซึ่งจะมีผลคล้ายยาระบาย ปริมาณไขมันที่กินต่อมื้อจึงมีผลมาก ถ้าปริมาณไขมันน้อยกว่าจะย่อยได้ง่ายกว่า ในขณะที่ปริมาณไขมันมากอาจยังไม่ย่อยและทำให้เกิดแก๊ส ท้องอืด และท้องร่วง โดยเฉพาะช่วงเดือนแรกๆ หลังการผ่าตัด จึงควรทานอาหารตามคำแนะนำของแพทย์และนักโภชนาการ เคล็ดลับการทานหลังผ่าตัดนิ่งในถุงน้ำดี คือ ช่วงสัปดาห์แรกควรทานอาหารย่อยง่าย แบ่งทานวันละ 4 – 6 มื้อ เพิ่มจำนวนมื้อ แต่ลดปริมาณในแต่ละมื้อลง ช่วยให้ย่อยอาหารได้สมบูรณ์ เพราะมีน้ำดีปริมาณจำกัด เลี่ยงอาหารมื้อดึกและไขมันสูงเพราะอาจทำให้จุกแน่นท้อง ท้องอืดท้องเสีย ทานโปรตีนคุณภาพดีอย่าง ปลา ไข่ขาว เต้าหู้ ควบคู่ไปกับผักผลไม้ และธัญพืชไม่ขัดสี เพื่อเพิ่มเส้นใยสูงที่ผลิตก๊าซอย่างช้า ๆ จะช่วยให้ลำไส้เคลื่อนไหวเป็นปกติ เลี่ยงกาแฟและชา หรืออาหารรสเผ็ดมาก ทานไขมันที่ดีจากปลา ปรุงอาหารด้วยน้ำมันพืชที่เป็นไขมันไม่อิ่มตัว หลังการผ่าตัดควรบันทึกสิ่งที่ทานและผลกระทบ เพื่อให้ทราบว่าทานอะไรได้หรือไม่ได้ หลายคนสามารถกลับไปทานอาหารตามปกติได้ภายใน 1 เดือนหลังผ่าตัด

สำหรับผู้ที่มีโรคประจำตัวจะมีโปรแกรมหรืออุปกรณ์ช่วยฟื้นฟูทั้งก่อนและหลังผ่าตัด ดูแลอย่างใกล้ชิดโดยทีมสหสาขาวิชาชีพ เพื่อให้ร่างกายสามารถฟื้นฟูความแข็งแรง ที่สำคัญหลังผ่าตัดนิ่วในถุงน้ำดี การพักผ่อนที่เพียงพอโดยเฉพาะ 1 – 2 สัปดาห์แรก ควรนอนวันละ 8 – 10 ชั่วโมง และเลี่ยงการนอนดึกหรือดื่มน้ำปริมาณมากก่อนนอน 

สอบถามเพิ่มเติมได้ที่ ศูนย์ศัลยกรรม โรงพยาบาลกรุงเทพ โทร. 0 2310 3002, 0 2755 1002 หรือ Contact Center โทร. 1719  หรือ Add Line ID: @bhqsurgery คลิก: https://bit.ly/3BnAzOV