คอลัมน์

เขาทะเลาะกัน แต่เราสั่นสะเทือน

คอลัมน์ : ร่วมด้วยช่วยคิด
ผู้เขียน : ดร.กิ่งกาญจน์ เกษศิริ รินรดา ฑีฆธนานนท์
         ฝ่ายนโยบายโครงสร้างเศรษฐกิจ ธปท.

ประเด็นที่พูดถึงกันอย่างมากในช่วงนี้คงหนีไม่พ้นสถานการณ์ระหว่างรัสเซีย-ยูเครน และถึงจะเกิดขึ้นในอีกฟากหนึ่งของโลก แต่ภาคธุรกิจไทยก็ได้รับผลกระทบเช่นกัน จากการหารือกับผู้ประกอบการและสมาคมธุรกิจหลายแห่ง

พบว่าปัญหาหลักในขณะนี้คือราคาน้ำมันที่สูงขึ้นและการขาดแคลนปัจจัยการผลิต ซึ่งอาจนำไปสู่การปรับขึ้นราคาสินค้าในที่สุด ขณะที่ผลต่อการท่องเที่ยวยังจำกัด แต่ความกังวลต่อสถานการณ์ในระยะข้างหน้าก็มีอยู่ไม่น้อย

ราคาน้ำมันที่สูงขึ้นส่งผลโดยตรงต่อธุรกิจที่มีต้นทุนน้ำมันเป็นสัดส่วนสูง เช่น ขนส่ง ประมง ผลิตยางสังเคราะห์และปิโตรเคมี โดยธุรกิจขนส่งทางบกปรับราคาได้ค่อนข้างยาก จึงเห็นข่าวม็อบรถบรรทุกและแท็กซี่ออกมาเรียกร้องให้รัฐตรึงราคาน้ำมันอยู่เนือง ๆ

ในทางกลับกัน ค่าขนส่งทางทะเลปรับสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยค่าระวางเรือช่วงต้นเดือนมีนาคมปรับขึ้นมาใกล้เคียงกับช่วงที่เกิดปัญหาขาดแคลนตู้คอนเทนเนอร์อย่างหนักในปี 2564 แล้ว

นอกจากปัจจัยด้านราคาน้ำมัน สภาผู้ส่งสินค้าทางเรือแห่งประเทศไทยเห็นว่าการเดินทางอ้อมน่านน้ำที่มีความขัดแย้ง และขั้นตอนการส่งออกที่เข้มงวดมากขึ้น ทำให้มีเรือขนส่งค้างอยู่ที่ท่าเรือจำนวนมาก ยิ่งซ้ำเติมให้ค่าขนส่งปรับสูงขึ้นอีก

ซึ่งกระทบต่อทั้งผู้นำเข้าที่ต้องรับผิดชอบค่าขนส่งเอง และผู้ส่งออกที่แม้จะขายกันแบบ FOB แต่หากค่าระวางเรือยังคงสูงขึ้นต่อเนื่อง คู่ค้าต่างประเทศอาจขอเจรจาปรับราคาในสัญญาใหม่ นอกจากนี้การขนส่งที่ใช้เวลานานขึ้นยังเพิ่มแรงกดดันต่อปัญหา global supply disruption อีกด้วย

อีกหนึ่งข้อกังวลหลักคือ การขาดแคลนปัจจัยการผลิต แม้ 2 ประเทศนี้มีสัดส่วนการค้าโดยตรงกับไทยไม่ถึง 1% แต่รัสเซียเป็นผู้ส่งออกสินค้ารายใหญ่หลายชนิด เช่น น้ำมัน ข้าวสาลี เหล็ก

รวมถึงแร่ซึ่งเป็นต้นทางในการผลิตชิปที่เป็นปัญหาขาดแคลนอยู่แล้วในช่วงที่ผ่านมา ตัวแทนผู้ผลิตรถยนต์ให้ความเห็นว่าการผลิตรถยนต์ของไทยอาจเติบโตได้ไม่ถึงเป้าที่ตั้งไว้ โดยเฉพาะแบรนด์รถยนต์ที่มีจำนวนโรงงานผลิตน้อย

เนื่องจากมีการสำรองชิปไม่มากและไม่สามารถจัดสรรจากโรงงานอื่นได้ อีกทั้งราคาแร่พาลลาเดียมและก๊าซนีออนที่จำเป็นสำหรับการผลิตชิปเพิ่มขึ้นกว่าเท่าตัว ส่งผลให้ต้นทุนการผลิตรถยนต์ปรับเพิ่มขึ้น ขณะที่ยังไม่สามารถปรับราคาได้จนกว่าจะมีการปรับโฉมรถยนต์รุ่นใหม่

ในอีกด้านที่รัสเซียและยูเครนเป็นผู้ส่งออกข้าวสาลีรวมกันเกือบ 30% และข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ 19% ของตลาดโลก ความขัดแย้งที่เกิดขึ้นดันราคาวัตถุดิบอาหารสัตว์ให้สูงขึ้นทันทีและกระทบต่อผู้ผลิตอาหารสัตว์ในไทย

คาดว่าผลกระทบน่าจะส่งผ่านมายังราคาเนื้อสัตว์ได้ในช่วงหลังสงกรานต์ นอกจากนี้การที่รัสเซียประกาศงดส่งออกปุ๋ยเคมียิ่งซ้ำเติมสถานการณ์ปุ๋ยแพงจากการลดการส่งออกของจีนในช่วงก่อนหน้า

ปัจจุบันพบว่าผู้ผลิตปุ๋ยบางรายได้รับอนุญาตจากกรมการค้าภายในให้ปรับขึ้นราคาแล้ว เกษตรกรจะมีต้นทุนเพาะปลูกสูงขึ้นหรือผลผลิตจะลดลงหากใช้ปุ๋ยไม่เพียงพอ ซึ่งกระทบต่อรายได้ของเกษตรกร

อย่างไรก็ดี ผู้ประกอบการบางกลุ่มได้รับผลเชิงบวก เช่น ผู้ส่งออกข้าว ยางพารา และปาล์มน้ำมัน ที่ราคาสินค้าปรับตัวสูงขึ้นเมื่อรัสเซียถูกคว่ำบาตรทางการค้า เพราะอุปทานผลผลิตทางการเกษตรจากรัสเซียลดลง

และมีความต้องการนำปาล์มน้ำมันมาผลิตทดแทนน้ำมัน นอกจากนี้ผู้ส่งออกอาหารกระป๋องบางรายได้รับคำสั่งซื้อเพิ่มขึ้น จากความต้องการกักตุนอาหารแปรรูปในทวีปยุโรปที่สูงขึ้นอย่างมาก

สำหรับภาคการท่องเที่ยว ในระยะสั้นผลกระทบยังจำกัดเนื่องจากนักท่องเที่ยวชาวรัสเซียและยูเครนมีสัดส่วนไม่มากและเมื่อมีการตัดระบบชำระเงินของรัสเซีย ผู้ประกอบการปรับตัวโดยรับชำระด้วยเงินสด หรือชำระผ่าน UnionPay แทน ส่วนกลุ่มธุรกิจรัสเซียในแหล่งท่องเที่ยว เช่น ให้เช่าอสังหาริมทรัพย์ แลกเปลี่ยนเงินตรา และบริการอื่น ๆ ได้ปิดกิจการไปเกือบทั้งหมดแล้วตั้งแต่ช่วงการระบาดของโควิดในปี 2563

ก่อนความขัดแย้งจะปะทุขึ้น ธปท.คาดการณ์จำนวนนักท่องเที่ยวรัสเซียไว้ที่ 4 แสนคน ในปี 2565 หรือเพียง 6.7% ของนักท่องเที่ยวทั้งหมด แม้กลุ่มนี้เป็นสัดส่วนไม่มาก

แต่มีความกังวลว่าในระยะข้างหน้าจำนวนนักท่องเที่ยวยุโรปอาจน้อยลงด้วย จากความเชื่อมั่นในการเดินทางที่ลดลง และต้นทุนการเดินทางที่สูงขึ้นจากการบินอ้อม ด้วยเหตุนี้ภาคธุรกิจบางส่วนจึงหันไปทำการตลาดกับนักท่องเที่ยวฝั่งตะวันออกกลางและชาวซาอุดีอาระเบียทดแทน

ความขัดแย้งระหว่าง 2 ประเทศที่มี GDP เพียง 2% ของโลก ทำให้ห่วงโซ่การผลิตปั่นป่วน และกระทบต้นทุนการผลิตสินค้าทั่วโลก แม้ว่าผู้ประกอบการส่วนหนึ่งปรับตัวด้วยการเพิ่มสต๊อกวัตถุดิบและพยายามตรึงราคาไว้ แต่หากสถานการณ์ยิ่งยืดเยื้อและราคาปัจจัยการผลิตสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง ผู้ประกอบการคงไม่สามารถแบกรับต้นทุนที่เพิ่มขึ้นได้และอาจเห็นการขึ้นราคาของสินค้าและบริการเป็นวงกว้าง

เมื่อนั้นความขัดแย้งอีกฟากฝั่งของโลกคงสั่นสะเทือนมาถึงความเป็นอยู่ของคนไทยโดยทั่วกัน ซ้ำเติมปัญหาเชิงโครงสร้างและเศรษฐกิจที่เพิ่งเริ่มฟื้นตัว