คู่มือเดินทางท่องเที่ยว ผู้ป่วย “โรคเบาหวาน”-

ภาพประกอบข่าว Pixabay

โดย พญ.ณัฐกานต์ มยุระสาคร โรงพยาบาลพระรามเก้า

การเตรียมแพ็กกระเป๋าเสื้อผ้าของใช้ส่วนตัวสำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวาน เดินทางได้อย่างปลอดภัย ต้องมีบัตรประจำตัวคนไข้ รายการยา ชื่อยาที่แพ้ และหนังสือรับรองพกปากกาอินซูลิน หรือเครื่องเจาะน้ำตาลพร้อมเข็มขึ้นเครื่องบิน และฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ของปีนี้ล่วงหน้า ประมาณ 1 เดือนก่อนไปเที่ยว เตรียมตัวเผื่อฉุกเฉินฝึกพูดไว้ค่ะ “I have diabetes.” “Sugar or orange juice please” หรือภาษาท้องถิ่นประเทศนั้น ๆ ตามความสามารถ และพกบัตรประจำตัวคนไข้ติดตัวไว้เสมอ อาจทำประกันสุขภาพ (travel insurance) ไว้ก่อนเดินทางด้วย

6 สิ่งสำคัญ ที่ต้องมีในกระเป๋าถือติดตัว 1.บัตรประจำตัวคนไข้ รายการยาที่ใช้ ชื่อยาที่แพ้ และหนังสือรับรองพกปากกาอินซูลินและเข็ม 2.ยากินโรคประจำตัว 3.ยาและปากกาอินซูลินพร้อมเข็มในกระเป๋าเก็บความเย็น หรืออุณหภูมิห้องที่มีเครื่องปรับอากาศ 4.เครื่องตรวจน้ำตาลและแถบเจาะ เผื่อแบตเตอรี่สำรองไปด้วย 5.ยาฉุกเฉิน เช่น ยาแก้ท้องเสีย คลื่นไส้ ยาปฏิชีวนะชนิดทากรณีมีบาดแผล และยาอื่น ๆ ที่จำเป็น 6.อาหารแห้ง เผื่อกรณีน้ำตาลในเลือดต่ำ เช่น cracker biscuit ลูกอม ผลไม้อบแห้ง ผลไม้กวน หรือน้ำผลไม้ชนิดกล่อง

พญ.ณัฐกานต์ มยุระสาคร

ย้ำว่า “เตรียมทุกอย่าง 2 เท่า” เพราะเหตุการณ์ไม่คาดฝันเกิดขึ้นได้เสมอ “กระเป๋าถือต้องพกติดตัวตลอดเวลา” เช่น ถ้าเดินทางโดยรถ ห้ามวางไว้ในกระโปรงหลัง เพราะอุณหภูมิร้อนทำให้ยาเสื่อมสภาพ เวลาแวะพักกินข้าวระหว่างทาง ก็ต้องนำลงไปด้วย ไม่ควรทิ้งตากแดดไว้ในรถ กรณีเดินทางโดยเครื่องบิน กระเป๋าโหลดใต้ท้องเครื่อง อุณหภูมิความเย็นจัด ยาอินซูลินอาจถูก freeze เป็นน้ำแข็ง หรือกระเป๋าอาจสูญหายได้ “check-in” นำหนังสือรับรองพกปากกาอินซูลิน หรือเครื่องเจาะตรวจน้ำตาลพร้อมเข็ม แจ้งเจ้าหน้าที่ “on board” ท่องเที่ยวระยะทางไกลข้าม time zone แนะนำปรึกษาแพทย์ก่อนเดินทาง ปรับตารางเวลาเพื่อฉีดยาอินซูลิน โดยนำกำหนดการเดินทางไปด้วย การบินไปทางทิศตะวันออกทำให้วันสั้นลง จำนวนครั้งการฉีดแนะนำอย่าเพิ่งปรับนาฬิกา ให้ใช้เวลาตามประเทศต้นทางก่อนจนถึงเช้าวันรุ่งขึ้นที่ประเทศปลายทาง เมื่อถึงเวลารับประทานอาหาร ควรรอจนได้เสิร์ฟอาหารของตนเองก่อนจึงฉีดอินซูลิน ควรดื่มน้ำเปล่ามาก ๆ ระหว่างเดินทาง งดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ หรือเครื่องดื่มที่มีกาเฟอีน ควรตรวจน้ำตาลปลายนิ้วบ่อย ๆ บนเครื่องบินและเมื่อถึงปลายทาง เพราะภาวะ jet lag ทำให้ระบุอาการน้ำตาลในเลือดต่ำหรือน้ำตาลในเลือดสูงได้ยากขึ้น

ท่องเที่ยวอย่างมีความสุข ปรับปริมาณอาหารตามกิจกรรมที่ทำ เช่น ถ้าไปเดินเที่ยว ช็อปปิ้ง น้ำตาลในเลือดจะลดลง ควรกินอาหารว่างก่อนประมาณ 1 carbohydrate count (สามารถปรึกษาแพทย์ หรือโภชนากรได้) หากนั่งบนรถโค้ชทั้งวัน หรือนั่งประชุมสัมมนา ไม่ได้ใช้พลังงานมาก ก็ไม่ควรกินอาหารว่างมาก เลือกรองเท้าที่สวมใส่สบาย ไม่รัดจนเกินไป เปลี่ยนถุงเท้าทุกวัน ห้ามเดินเท้าเปล่า ก่อนนอนทุกคืนหมั่นตรวจดูแผล หรือรอยกด รอยช้ำที่เท้า การเลือกสั่งอาหาร หากไม่แน่ใจส่วนผสมควรถามก่อน แนะนำเลือกอาหารที่ดีต่อสุขภาพ มองหาคำว่า “fish” “grilled” “baked” “broiled” “poached” “roasted” หรือ “steamed” หลีกเลี่ยงอาหารที่ไม่ดีต่อสุขภาพ เช่น “fried” “breaded” “buttered” “creamed” “scalloped” “with gravy” หรือ “thick sauce” เป็นต้น


ยังมีเกร็ดเล็กเกร็ดน้อยด้วยภูมิอากาศ อากาศร้อน ยาอินซูลินจะดูดซึมจากบริเวณที่ฉีดเร็ว ยาออกฤทธิ์เร็วขึ้น ระยะเวลาจากฉีดยาถึงเริ่มรับประทานอาหารควรเร็วขึ้น อากาศชื้น จะทำให้แถบเจาะน้ำตาลปลายนิ้วเสีย ค่าน้ำตาลอาจคลาดเคลื่อนหรือวัดไม่ได้ กลับจากการท่องเที่ยวสนุกสนาน คงไม่มีใครอยากเข้าโรงพยาบาลจากหลากหลายสาเหตุ เช่น ไม่ได้เอายาฉีดอินซูลินไปเที่ยวด้วย หรืออากาศร้อนมาก จึงกินน้ำหวานบ่อย ๆ ทำให้น้ำตาลในเลือดสูงขึ้น หรือเดินเที่ยวจนหน้ามืด เหงื่อแตก ใจสั่น จะเป็นลม น้ำตาลต่ำอยู่บนกำแพงเมืองจีน หรือคนไข้เบาหวานชนิดที่หนึ่ง เว้นฉีดยาอินซูลินบนเครื่องบินเกินภาวะน้ำตาลสูงฉุกเฉิน DKA ต้องมานอน ICU แต่บางคนเที่ยวกลับมาแล้ว เบาหวานดีขึ้นก็มีนะคะ เพราะว่าอยู่กรุงเทพฯไม่เคยเดินเยอะขนาดนี้ จึงได้รู้ว่าการออกกำลังกาย ช่วยควบคุมเบาหวานได้จริง ๆ ได้ประสบการณ์ดี ๆ จากการไปเที่ยวกันนะคะ