วัฒนธรรม

วันไหว้พระจันทร์ 2565 : ตรงกับวันไหน ที่มา ความเชื่อ ความหมายไส้ขนม

วันไหว้พระจันทร์

เปิดที่มาเทศกาลไหว้พระจันทร์ ประเพณีวัฒนธรรมจีนที่มีการปฏิบัติสืบต่อกันมา พร้อมความหมายของไส้ขนมไหว้พระจันทร์

หนึ่งในเทศกาลสำคัญของวัฒนธรรมจีนที่มีการปฏิบัติสืบต่อกันมา นั่นคือ “เทศกาลไหว้พระจันทร์” เป็นเทศกาลตามวัฒนธรรมจีนที่มีขึ้นกลางฤดูใบไม้ร่วง เพื่อเฉลิมฉลองการเก็บเกี่ยวในคืนวันเพ็ญเดือน 8 ตามปฏิทินจันทรคติ ซึ่งเป็นค่ำคืนที่พระจันทร์เต็มดวงอย่างสวยงาม

สำหรับในบางดินแดน เช่น ฮ่องกง, ไต้หวัน, สิงคโปร์ และเวียดนาม จะจัดเป็นประเพณีใหญ่ มีการเฉลิมฉลองด้วยโคมไฟสีแดงในยามค่ำคืน หรือบางแห่งอาจมีการเชิดมังกร ทั้งนี้ จะมีชื่อเรียกต่างกันออกไปตามแต่ละท้องถิ่น

วันไหว้พระจันทร์ 2565 ตรงกับวันไหน

สำหรับวันไหว้พระจันทร์ในปีนี้ตรงกับวันที่ 10 กันยายน โดยตามประเพณีแล้วทุกบ้านจะต้องมีการจัดเตรียมของต่าง ๆ ที่มีความหมายมงคลมาไหว้พระจันทร์ พร้อมกับชมพระจันทร์ร่วมกัน

ที่มาของเทศกาลไหว้พระจันทร์

สำหรับที่มาของเทศกาลไหว้พระจันทร์แบ่งเป็นสองส่วน ได้แก่ ในส่วนของราชสำนัก และส่วนของชาวบ้าน โดยในส่วนของราชสำนักถือเป็นพระราชพิธีหลวงที่จักรพรรดิจีนโบราณ จะทรงประกอบพระราชพิธีบวงสรวงสักการบูชาพระจันทรเทวี (เทพธิดารักษาพระจันทร์) ซึ่งต้องกระทำเป็นทางราชการประจำปี ณ ที่บูชาด้านทิศตะวันตกของกรุงปักกิ่ง คือ เย่วถาน ประมาณวันที่ 22 หรือ 23 กันยายน ตามปฏิทินจีน

โดยถือเป็นพระราชพิธีหลักของราชสำนักจีนโบราณรวมกับพิธีบูชาฟ้า (ทีกง) ดิน (พระแม่ธรณี) พระอาทิตย์ และเทพเจ้าแห่งการเกษตร โดยพิธีดังกล่าวมีมานานก่อนสมัยของขงจื๊อ แต่ขงจื๊อเล็งเห็นคุณประโยชน์ต่อจิตใจ จึงรวบรวมประเพณีพิธีกรรมเหล่านี้ไว้ในตำราของท่าน กลายเป็นส่วนหนึ่งของศาสนาขงจื๊อไปด้วย

แม้ระบบราชสำนักจีนโบราณจะสิ้นสุดแล้ว แต่ธรรมเนียมประเพณีการไหว้พระจันทร์แบบราชสำนักยังคงสืบสานและรักษาด้วยลัทธิเต๋า และศาสนาพื้นบ้านจีนในปัจจุบัน และเป็นพื้นฐานของหยินหยางในโหราศาสตร์จีนและดวงจีน

ในส่วนของชาวบ้าน มีที่มาเกี่ยวกับเทพปกรณัมจีนที่เล่าถึง “เทพธิดาแห่งดวงจันทร์” นามว่า “ฉางเอ๋อ” ซึ่งเป็นหญิงคนรักของ “โฮวอี้” นักยิงธนูแห่งสวรรค์ ที่ใช้ธนูยิงดวงอาทิตย์ตกลงไปถึง 9 ดวง จากทั้งหมด 10 ดวง ซึ่งเป็นการกระทำที่ฝ่าฝืนบัญชาสวรรค์ จึงโดนลงทัณฑ์ให้ไปใช้ชีวิตธรรมดาเช่นมนุษย์ทั่วไปบนโลกมนุษย์กับฉางเอ๋อ

แต่แล้วโฮวอี้ก็ถูกคนสนิททรยศฆ่าตาย ส่วนฉางเอ๋อนางได้ดื่มน้ำอมฤตเพื่อที่จะมีชีวิตอมตะ แล้วเหาะกลับไปยังดวงจันทร์อีกครั้งตามลำพังด้วยความเศร้าสร้อย ในยุคของฮั่นเหวินตี้แห่งราชวงศ์ฮั่น ได้ทรงพระสุบินว่า พระองค์ลอยขึ้นไปเที่ยวชมพระราชวังบนดวงจันทร์ และได้พบกับฉางเอ๋อกำลังร่ายรำอยู่อย่างงดงาม

โดยในสุบินนั้น พระองค์ทรงเพลิดเพลินและเกษมสำราญเป็นอย่างยิ่ง กระทั่งเมื่อตื่นพระบรรทมและโปรดให้พระสุบินนั้นเป็นความจริง จึงมีรับสั่งให้นางสนมแต่งตัวและร่ายรำเลียนแบบเทพธิดาฉางเอ๋อ ที่พระองค์ได้พบเจอมา จนแพร่หลายไปสู่ราษฎรและเป็นประเพณีสืบต่อกันมา ซึ่งในอดีตชาวจีนโดยเฉพาะหญิงสาวจะสวดขอพรจากฉางเอ๋อ เพื่อที่จะขอให้มีความเยาว์วัยและงดงามตลอดไปดุจดั่งนาง

ความเชื่อเรื่องการไหว้พระจันทร์

เทศกาลไหว้พระจันทร์เป็นวัฒนธรรมจีนที่มีขึ้นเพื่อเฉลิมฉลองการเก็บเกี่ยวช่วงกลางฤดูสารทของจีน ซึ่งมีความเชื่อมโยงเกี่ยวข้องกับเทศกาลสารทจีน ที่เกิดขึ้นก่อนเทศกาลไหว้พระจันทร์ เนื่องจากผลผลิตแรกที่ได้จะถูกนำไปไหว้บูชาบรรพบุรุษในช่วงสารทจีนก่อน

จากนั้นจึงถือเอาช่วงค่ำคืนที่พระจันทร์เต็มดวงเป็นตัวแทนในเทศกาลดังกล่าว ซึ่งถือเป็นเทศกาลใหญ่อันดับสองรองจากตรุษจีน สำหรับชาวจีนในแทบทุกถิ่นยังเชื่อว่า พระจันทร์คือสื่อกลางของการคิดถึงซึ่งกันและกัน ถ้าหากมีคนในครอบครัวต้องจากบ้านไปไกล และเกิดความคิดถึงกันให้แหงนหน้ามองพระจันทร์ เพื่อส่งความคิดถึงไปยังคนในครอบครัว

นอกจากนี้ ช่วงเทศกาลไหว้พระจันทร์ยังอยู่ในช่วงหลังเก็บเกี่ยวพืชผล จึงทำให้วันไหว้พระจันทร์และขนมไหว้พระจันทร์ถือเป็นสัญลักษณ์แห่งความสมบูรณ์และมั่งคั่ง ไหว้แล้วจะเกิดสิ่งนั้นกับตัวเราเอง และในทางโหราศาสตร์

อีกทั้งพระจันทร์คือตัวแทนแห่งโชค ลาภ และเสน่ห์เมตตา การไหว้พระจันทร์จึงเชื่อว่าเป็นการเสริมสิริมงคล พร้อมทั้งเรื่องโชคลาภและเมตตามหาเสน่ห์ไปในตัว

ความหมายไส้ขนม

ในการไหว้เจ้าทั่ว ๆ ไป จำเป็นต้องใช้ธูป 3 หรือ 5 ดอก เทียน กระดาษเงิน-ทอง ดอกไม้สด 1 คู่ น้ำชา และน้ำสะอาด แต่เทศกาลไหว้พระจันทร์มีความพิเศษมากกว่า เพราะสิ่งของที่นำมาใช้ไหว้แต่ละชนิด จะมีความหมายและคำอวยพรที่ต่างกันออกไป โดยเฉพาะผลไม้ ดังนี้

  • ทับทิม มีเมล็ดเยอะ หมายถึง มีลูกเต็มบ้านหลานเต็มเมือง
  • แอปเปิล หมายถึง ความสงบสุข
  • ส้มโอ หมายถึง มีกินมีใช้
  • องุ่น หมายถึง มีแต่ความเพิ่มพูน
  • ส้ม หมายถึง เป็นสิ่งมหามงคล
  • สาลี่ หมายถึง คือการมีแต่สิ่งดี ๆ เข้ามาในชีวิต

อาหารเจ 4 อย่าง เช่น วุ้นเส้น ดอกไม้จีน เห็ดหูหนู เห็ดหอม ฟองเต้าหู้

ขนมหวาน 4 อย่าง เช่น ขนมไหว้พระจันทร์ ขนมเปี๊ยะ สาคูแดง 4 ถ้วย ขนมโก๋สีขาว

นอกจากนี้ ยังมีโคมไฟ เพื่อให้มีชีวิตที่สว่างไสว ต้นอ้อย 1 คู่ เพื่อใช้ทำเป็นซุ้ม และของใช้ส่วนตัวของผู้หญิง เช่น ชุดเครื่องแป้ง เครื่องสำอาง เครื่องประดับ เครื่องแต่งกายของผู้หญิง เพราะมีความเชื่อว่าพระจันทร์เปรียบเสมือนเพศหญิง

อีกทั้งไส้ต่าง ๆ ของขนมไหว้พระจันทร์ ยังให้ความหมายที่แตกต่างกันออกไป เช่น

  • เม็ดบัว หมายถึง จิตใจที่บริสุทธิ์ การมีอายุยืนยาว อ่อนน้อมถ่อมตนและความสงบสุข
  • ลูกพลัม หมายถึง ความกล้าหาญและความหวัง เปรียบเหมือนดอกพลัมชูช่อในฤดูหนาว
  • ธัญพืช หมายถึง สัญลักษณ์ของโชคลาภและความอุดมสมบูรณ์
  • เกาลัด หมายถึง ลูกชายและสิ่งอันเป็นที่รัก
  • ถั่วแดง คนจีนมีความเชื่อว่าไต เป็นอวัยวะที่ขับความกลัวออกมา ซึ่งถั่วแดงสามารถเพิ่มความกล้าให้ไตได้