การเมือง

ปฏิวัติกฎหมาย รื้อใบอนุญาต 7,000 ฉบับ ภารกิจประยุทธ์ อยู่ครบวาระ

ปี 2565 รัฐบาล พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา ที่มีกลไกราชการเป็นลูกสูบขับเคลื่อนเรือแป๊ะ เตรียมปฏิวัติ-รื้อล้างกฎหมายล้าหลัง-ฉุดรั้งประเทศ ทะลวงกระบวนการ ขั้นตอนการขออนุมัติ-อนุญาตทั่วทั้งท่อ

แหล่งข่าวจากทำเนียบรัฐบาลเล่าที่มา-ที่ไปของความกล้าหาญทางการเมืองของ พล.อ.ประยุทธ์ ที่อยู่โยงเป็นประมุขตึกไทยคู่ฟ้า ใกล้เทียบเท่า “ป๋าเปรม” พล.อ.เปรม ติณสูลานนท์ ว่า

มติคณะรัฐมนตรี (ครม.) วันที่ 4 พฤศจิกายน 2564 เป็นการปักหมุด-ออกสตาร์ต เพื่อนับ 1 ทบทวน-แก้ไขกฎกระทรวง ประกาศ ระเบียบ ข้อกำหนดที่ล้าสมัย-ไม่ทันต่อโลกที่เปลี่ยนแปลง-หมุนเร็ว เป็นภาระกับประชาชน

กฎกระทรวงที่ออกตามพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) กว่า 7,000 ฉบับ ล้าสมัย-ไม่ทันปัจจุบันจะถูกทบทวนทั้งหมด เช่น ขั้นตอนการยื่นเอกสาร การเก็บค่าธรรมเนียม

“ปกรณ์ นิลประพันธ์” หัวหอก

อาณัติจาก พล.อ.ประยุทธ์-ครม.เมื่อวันที่ 4 พฤศจิกายน 2564 เป็นประกาศิตให้กับสำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา ในยุคที่มี “ปกรณ์ นิลประพันธ์” ศิษย์ก้นกุฏิ “มีชัย ฤชุพันธุ์”-ทายาทเนติบริกร “วิษณุ เครืองาม” เลขาธิการกฤษฎีกา เป็น “หัวหอก”

แหล่งข่าวกล่าวต่อว่า กรณีเป็นกฎหมายแม่บทในระดับ พ.ร.บ. เริ่มตั้งแต่ พ.ร.บ.หลักเกณฑ์การจัดทำร่างกฎหมายและการประเมินผลสัมฤทธิ์ของกฎหมาย พ.ศ. 2562 กำหนดให้ประเมินผลสัมฤทธิ์ของกฎหมายทุก 5 ปี

หรือปี’67-68 ต้องทบทวน 1 ครั้ง เพื่อทบทวนกฎหมายแม่บทระดับ พ.ร.บ.เป็นไปตามรัฐธรรมนูญ หมวด 16 การปฏิรูปประเทศ มาตรา 258 (ค) ให้ดำเนินการปฏิรูปประเทศด้านกฎหมายให้เกิดผล

โดยเฉพาะ (1) มีกลไกให้ดำเนินการปรับปรุงกฎหมาย กฎ ระเบียบ หรือข้อบังคับต่าง ๆ ที่ใช้บังคับอยู่ก่อนวันประกาศใช้รัฐธรรมนูญนี้ให้สอดคล้องกับหลักการตามมาตรา 77 และพัฒนาให้สอดคล้องกับหลักสากล

โดยให้มีการใช้ระบบอนุญาตและระบบการดำเนินการโดยคณะกรรมการเพียงเท่าที่จำเป็น เพื่อให้การทำงานเกิดความคล่องตัว

โดยมีผู้รับผิดชอบที่ชัดเจน และไม่สร้างภาระแก่ประชาชนเกินความจำเป็น เพิ่มความสามารถในการแข่งขันของประเทศ และป้องกันการทุจริตและประพฤติมิชอบ

“ครม.เห็นว่า กฎหมายแม่บทมีกลไกรองรับแล้ว แต่ลูกบทยังไม่ชัดเจน ซึ่งต้องประเมินผลสัมฤทธิ์กฎหมายลูกบทระดับกฎกระทรวงด้วย”

เมื่อกฎหมายลูกบท ต้องทบทวนไปพร้อมกับกฎหมายแม่บท ครม.เห็นว่า “ไม่ทันใจ” และอาจมีบางประเด็นที่มีความสำคัญเร่งด่วน จึงมีมติ ครม.ให้ทบทวนทั้งหมด โดยให้สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกาวางกรอบแนวทางเป็นมาตรฐานกลาง

ส่งหนังสือเวียน 500 หน่วยงาน

จาก “จุดเริ่มต้น” ในที่ประชุม ครม. สู่ สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา โดยมี “คณะกรรมการพัฒนากฎหมาย” รับไม้ต่อ เพื่อทบทวนกฎหมายทั้งระบบ อาศัยอำนาจตามรัฐธรรมนูญมาตรา 77 รัฐพึงจัดให้มีกฎหมายเพียงเท่าที่จำเป็น

และยกเลิกหรือปรับปรุงกฎหมายที่หมดความจำเป็น ไม่สอดคล้องกับสภาพการณ์หรือเป็นอุปสรรคต่อการดำรงชีวิต-การประกอบอาชีพ โดยไม่ชักช้าเพื่อไม่ให้เป็นภาระแก่ประชาชน

เมื่อวันที่ 29 พฤศจิกายน 2564 สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกาได้ส่งหนังสือเวียนไปยัง 20 กระทรวง และหน่วยงานในสังกัด กรม กองต่าง ๆ หน่วยงานไม่สังกัดกระทรวง 48 หน่วยงานเช่น

สำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี สำนักปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาระบบกฎหมาย (ก.พ.ร.) สภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สภาพัฒน์)

สำนักงานคณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ (กสทช.) สำนักงานคณะกรรมการกำกับกิจการพลังงาน (กกพ.) รวมถึงหน่วยงานในสังคม รัฐวิสาหกิจ องค์การมหาชน

เช่น ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) สำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (ก.ล.ต.) สำนักงานคณะกรรมการกำกับและส่งเสริมการประกอบธุรกิจประกันภัย (คปภ.) รวมทั้งหมดประมาณ 500 หน่วยงาน

“มุ่งเน้นไปที่การทบทวนกฎหมายที่เป็นภาระกับประชาชน กฎกระทรวงยิ่งกว่าแม่บท เป็นตัวร้าย และตัวร้ายอีกตัวคือ ประกาศ ระเบียบ กรณีไม่ใช่ส่วนราชการ เช่น ธปท. ก.ล.ต. คปภ. ต้องทบทวนด้วย”

จับตาหน่วยงาน Nonactive

สำหรับขั้นตอนการทบทวนกฎกระทรวง ประกาศ ระเบียบ คำสั่ง ข้อกำหนด ทุกกระทรวงและหน่วยงาน หน่วยงานที่ไม่ใช่ส่วนราชการ อาทิ ธปท. ก.ล.ต. คปภ. จะต้องกรอกข้อมูลรายงานการทบทวน 10 ประเด็น

โดยเฉพาะข้อสุดท้ายให้ขมวดว่า มีข้อจะเสนอให้ยกเลิก หรือแก้ไขปรับปรุงประเด็นใดหรือไม่ ไปยังสำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา ที่มีกองกฎหมายด้านต่าง ๆ คอยคัดกรองประเด็นการแก้ไข-ทบทวนและส่งต่อไปยังหน่วยงานนั้นให้เริ่มนับ 1 เพื่อนำไปสู่การแก้ไขปรับปรุงอย่างแท้จริงในทางปฏิบัติต่อไป

หลังจากหน่วยงานรายงานทบทวนกฎกระทรวงแล้ว บางฉบับสามารถเสนอแก้ไขปรับปรุงตามลำดับชั้นได้ทันที ผ่านรัฐมนตรีลงนามเสนอ ครม. เพื่อให้เกิดผลในทางปฏิบัติจริง บรรลุผลเป้าหมายสุดท้าย

คือ อำนวยความสะดวกให้กับประชาชน เนื่องจากแต่ละหน่วยงานมีประเด็นต้องทบทวนกฎหมายมากน้อยไม่เท่ากัน รวมถึงศักยภาพของหน่วยงาน จึงไม่กำหนดเวลา

“อย่างไรก็ตาม หน่วยงานหรือที่มีแนวโน้มไม่มีข้อเสนอแก้ไขปรับปรุงและทบทวน หรือมี แต่อยู่ระหว่างดำเนินการตามขั้นตอน โดยให้เหตุผลว่า ดีอยู่แล้ว ยังไม่มีความจำเป็นต้องแก้ไขปรับปรุง

เนื่องจากหน่วยงานมีระบบอำนวยความสะดวกให้กับประชาชนในการยื่นผ่านระบบอิเล็กทรอนิกส์ หรือกฎกระทรวงยังทันสมัย เพราะเพิ่งออกมาเพียง 1-2 ปีที่ผ่านมา จะจับตาเป็นพิเศษ”

เกียร์ว่างโทษวินัย

รัฐธรรมนูญมาตรา 77 ได้สร้างกลไกประเมินผลสัมฤทธิ์ของกฎหมาย คือ การสั่งให้หน่วยงานไปทบทวนกฎหมายของตัวเองที่ใช้ไปแล้วเกิดผลสัมฤทธิ์ตามเจตนารมณ์หรือไม่

หรือเกิดผลไม่พึงประสงค์อื่นที่ไม่ได้คาดหมายเกิดขึ้นหรือไม่การประเมินกฎกระทรวง (กฎหมายลูกบท) เป็นการวางหลักเกณฑ์ละเอียดกว่าเพราะการประเมินผลสัมฤทธิ์ของกฎหมายสามารถดำเนินการได้ทันที

ไม่ต้องรอไปถึงปี’67 ปี’68 อาจไม่ทันใจไม่ทันพลวัตของโลกสมัยใหม่ การทบทวนกฎหมายลูกบทจึงไม่ซ้ำซ้อน กลับเป็นประโยชน์เกื้อกูลกันกับการทบทวนกฎหมายแม่บทที่ให้ทบทวนทุก 5 ปี

“การทบทวนกฎหมายทุก 5 ปี ไม่มีโทษทางอาญา หรือเอาเป็นเอาตาย แต่เป็นกลไกในทางบริหาร ซึ่งเป็นหน้าที่ของข้าราชการและเจ้าหน้าที่ของรัฐต้องปฏิบัติตามกฎหมาย คำสั่งผู้บังคับบัญชา มติ ครม. และผูกโยงกับเรื่องวินัย หากเจตนาละเลย ไม่ปฏิบัติตาม”

มติ ครม.วันที่ 4 พฤศจิกายน 2564 จึงเป็นการฉีกทฤษฎีการบริหารราชการแผ่นดินแบบ top down สู่ยุค 4.0 การบริหารแบบ bottom up ให้ปากให้เสียง-ให้สิทธิ์ผู้ปฏิบัติระดับล่างสามารถทบทวนกฎกระทรวง ประกาศ ระเบียบได้

การทบทวนกฎกระทรวงมีขั้นตอนต้องผ่าน ครม. แต่ประกาศ ระเบียบที่ก่อให้เกิดภาระกับประชาชน หน่วยงานสามารถยกร่างได้เองในระดับกองและเสนอเลขาธิการ หรือรัฐมนตรีเจ้าสังกัด เซ็นลงนามบังคับใช้ได้ทันที ต้นปี’65 จะเห็นเป็นรูปธรรม-ผลิดอกออกผล

กระดุมเม็ดแรก

อย่างไรก็ดี “กระดุมเม็ดแรก” ที่ถูกกลัดไว้แล้ว คือ ครม.มีมติเห็นชอบ หลักเกณฑ์ว่าด้วยการเรียกเก็บค่าธรรมเนียมและค่าบริการ เพื่อวางหลักเกณฑ์กลาง โดยให้หน่วยงานต่าง ๆ นำหลักเกณฑ์ไปแก้ไข

ปรับปรุงในคราวการประเมินผลสัมฤทธิ์ของกฎหมาย หรือทบทวนกฎหมาย กฎกระทรวงของหน่วยงานตัวเองต่อไป เนื่องจากกฎหมายจะกำหนดอัตราค่าธรรมเนียมเป็นเพดานขั้นสูง ส่วนเก็บไม่เกินกรอบเพดานที่วางไว้กำหนดในกฎกระทรวง โดยมีผลต่อกฎกระทรวงกำหนดค่าธรรมเนียมต่าง ๆ เช่นกัน ซึ่งมีอยู่เป็นร้อยฉบับ

“ค่าธรรมเนียมบางอย่างไม่ได้แก้ไขตั้งแต่ปี 2490 ไม่คุ้มกับต้นทุน จึงไม่มีความจำเป็นต้องเก็บ หรือกำหนดค่าธรรมเนียมสูงเกินไป หรือเป็นภาระประชาชนในการแจ้งข้อมูลให้กับรัฐ

เช่นการแจ้งเกิด ค่าบริการ เช่น ถ่ายสำเนาเอกสาร ค่าน้ำ ค่าไฟ ค่าทางด่วน ไม่จำเป็นต้องเขียนไว้ท้ายกฎหมาย เขียนแต่ค่าธรรมเนียมแท้ ๆ เช่น ใบอนุญาต ขอต่ออายุใบอนุญาต”

ค่าธรรมเนียมและค่าบริการต้องคำนวณตามเกณฑ์ที่กำหนดออกมา เช่น ต้นทุน ประโยชน์ของผู้รับใบอนุญาต ผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมต้องขึ้นค่าธรรมเนียม โดยต้องตัดค่าบริการออกจากกฎกระทรวง

เหลือเพียงค่าธรรมเนียมแท้ ๆ ที่ไม่ใช่ค่าบริการ รวมถึงการปรับอัตรา มีผลทันที อย่างช้าที่สุด คือ ทบทวนคราวประเมินผลสัมฤทธิ์กฎหมายนั้น ๆเช่น ค่าจดทะเบียนสิทธิ์ที่ดินท้ายประมวลกฎหมายที่ดิน

ปี 2565 รัฐบาล พล.อ.ประยุทธ์ กำลังก้าวเข้าสู่ปีที่ 3 ฝากผลงานชิ้นโบแดงในปีสุดท้าย-กิโยตินกฎหมาย 7 พันฉบับ ก่อนครบวาระ