ธนาคารน้ำใต้ดิน จ.กำแพงเพชร

คอลัมน์ : SD Talk

เนื่องเพราะ “น้ำ” คือทรัพยากรธรรมชาติที่สำคัญยิ่ง ดังนั้น ธนาคารน้ำใต้ดินจึงเป็นหนึ่งในการบริหารจัดการน้ำแบบสมดุลที่เหมาะสมในการรับมือภัยแล้งและน้ำท่วม ซึ่งเหมือนกับหมู่บ้านเกษตรกรรมกำแพงเพชร ต.เทพนคร อ.เมือง จ.กำแพงเพชร นอกจากจะเป็นต้นแบบในการบริหารจัดการน้ำจนประสบความสำเร็จ หากยังเป็นหมู่บ้านต้นแบบ “ชุมชนคนเลี้ยงหมู” ที่ดำเนินโครงการธนาคารน้ำใต้ดินอย่างเป็นรูปธรรม

“พิเชษฐ์ ใหญ่แก่นทราย” ประธานหมู่บ้านเกษตรกรรมกำแพงเพชรบอกว่า โครงการหมู่บ้านเกษตรกรรมกำแพงเพชร ประสบปัญหาการระบายน้ำท่วมขังจากน้ำฝนในบริเวณพื้นที่โครงการมาอย่างยาวนาน ชาวชุมชนจึงร่วมกันศึกษาค้นคว้าวิธีการแก้ปัญหา

จนมาพบกับรูปแบบการบริหารจัดการน้ำผิวดินสู่ใต้ดิน (Ground Water Recharge) หรือการทำธนาคารน้ำใต้ดิน ทั้งแบบบ่อปิดและแบบบ่อเปิด เพื่อช่วยลดปัญหาปริมาณน้ำท่วมขังในช่วงฤดูฝน ทำให้นำพื้นที่กลับมาใช้ประโยชน์ทางการเกษตรอย่างยั่งยืน

การดำเนินโครงการตามกลยุทธ์ “ขีด คิด ร่วม ข่าย” จากการนำ “ขีด” ความสามารถของบุคลากรที่มีความเชี่ยวชาญด้านการจัดการระบบน้ำมาขับเคลื่อนโครงการ ภายใต้การสนับสนุนของผู้บริหารหมู่บ้าน ร่วมกับทีมงานของบริษัท เจริญโภคภัณฑ์อาหาร จำกัด (มหาชน) หรือซีพีเอฟที่มาร่วม “คิด” นำแนวคิดนวัตกรรมสู่ความยั่งยืนด้วยการทำธนาคารน้ำที่ช่วยลดปัญหาปริมาณน้ำท่วมขัง

เพื่อให้สามารถบริหารจัดการน้ำ และนำพื้นที่กลับมาใช้ประโยชน์ ผ่านการมีส่วน “ร่วม” ของทีมงาน และผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทั้งหมดที่ร่วมกันสนับสนุน รวมถึงวางแผนงานโครงการ และร่วมพัฒนาแหล่งเรียนรู้ นอกจากนี้ ยังมีการสร้างเครือ “ข่าย” ความร่วมมือกับเครือข่ายเพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน โดยทุกฝ่ายร่วมกันพัฒนาแหล่งเรียนรู้ให้แก่ชุมชนและหน่วยงานต่าง ๆ

โครงการนี้เริ่มต้นจากการศึกษาดูงานความสำเร็จของโครงการธนาคารน้ำใต้ดินของหมู่บ้านเกษตรกรรมหนองหว้า อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชิงเทรา เพื่อนำความรู้ที่ได้มาประยุกต์ใช้ และถ่ายทอดต่อไปยังเกษตรกร ขณะเดียวกัน ยังเชิญวิทยากรจาก อบต.วังหามแห จ.กำแพงเพชร มาบรรยายให้ความรู้

และทำ Workshop ร่วมกัน ทั้งชาวชุมชน เกษตรกร และทีมงาน เชิญผู้เชี่ยวชาญจากหมู่บ้านเกษตรกรรมหนองหว้าให้คำแนะนำโครงการ กระทั่งสามารถสร้างระบบธนาคารน้ำใต้ดิน ทั้งรูปแบบบ่อปิดและแบบบ่อเปิด รวม 10 บ่อในพื้นที่โครงการ

“ธนาคารน้ำใต้ดินเป็นการบริหารจัดการน้ำใต้ดินแบบครบวงจร ช่วยแก้ไขปัญหาทั้งปัญหาน้ำแล้ง น้ำท่วม และน้ำหลาก และยังช่วยป้องกันการสูญเสียสมดุลของน้ำใต้ดิน หลังจากดำเนินโครงการแล้วสามารถแก้ปัญหาน้ำท่วมขังในช่วงฤดูฝนเป็นอย่างดี ช่วยเพิ่มพื้นที่ทางการเกษตรให้กับชุมชน ทั้งยังสร้างสุขอนามัยที่ดีให้กับเกษตรกร

ปัจจุบันพัฒนาเป็นศูนย์เรียนรู้การบริหารการจัดการกักเก็บน้ำใต้ดิน ถ่ายทอดองค์ความรู้ และเป็นสถานที่ศึกษาดูงานของหน่วยงาน และน้อง ๆ นักเรียนนักศึกษาในพื้นที่ และวางแผนต่อยอดสู่การเป็นศูนย์เรียนรู้หลักสูตรชลกร ร่วมกับวิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยีกำแพงเพชรต่อไป”

การดำเนินโครงการตลอดปี 2566 ที่ผ่านมา ธนาคารน้ำใต้ดินทั้ง 10 บ่อมีส่วนช่วยเพิ่มพื้นที่ทำการเกษตรในโครงการหมู่บ้านถึง 50 ไร่ นอกจากนี้ ยังขยายผลสู่ “โครงการ 1 บ้าน 1 บ่อ” ส่งเสริมการสร้างบ่อระบบปิดในบ้านเกษตรกรในโครงการ นำร่องแล้ว 12 ครัวเรือน และวางเป้าหมายขยายโครงการให้กับเกษตรกรทั้งหมู่บ้านสุกรพันธุ์และสุกรขุนครบทั้ง 40 ครัวเรือน ภายในปี 2567 นี้

วันนี้หมู่บ้านเกษตรกรรมกำแพงเพชรสามารถแก้ปัญหาของพวกเขาด้วยนวัตกรรมธนาคารน้ำใต้ดิน โดยฝากน้ำไว้กับดินที่ช่วยแก้ไขปัญหาน้ำท่วมขัง และป้องกันปัญหาภัยแล้ง ยังทำให้มีน้ำใช้ในการเลี้ยงสุกร และเพาะปลูกตลอดทั้งปี เพื่อสร้างความมั่นคงด้านทรัพยากรน้ำอย่างเป็นรูปธรรม

ปัจจุบันหมู่บ้านแห่งนี้ยังคงเดินหน้าพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ภายใต้การสนับสนุนของเครือ ซี.พี. และซีพีเอฟ ทั้งด้านการสร้างอาชีพมั่นคงยั่งยืนจากการเลี้ยงหมู และมีรายได้จากการเพาะปลูกพืช ปลูกผักกระเฉดน้ำ เลี้ยงปลาดุก-ปลาสวาย และปุ๋ยมูลสุกรตากแห้งที่เป็นอาชีพเสริม ดังที่ดำเนินการมาตลอด 45 ปีที่ผ่านมา เพื่อให้ที่นี่เป็น “หมู่บ้านสามัคคี เทคโนโลยีทันสมัย พัฒนาก้าวไปอย่างยั่งยืน”

• เย็นฉ่ำ ชื่นใจ “สงกรานต์ล้านนา”
• ปลูกผักสลัดด้วยหัวใจ