หุ้น-การเงิน

ธปท. เปิดไทม์ไลน์ยื่นขอไลเซนส์ 10 ราย สนใจ Virtual Bank

ธาริฑธิ์ ปั้นเปี่ยมรัษฎ์
ธาริฑธิ์ ปั้นเปี่ยมรัษฎ์

ธปท. เปิด 7 เกณฑ์จัดตั้งธนาคารไร้สาขา หรือ Virtual Bank ทุนจดทะเบียน 5 พันล้านบาท ระบุจำกัดไลเซนส์ 3 ราย คาดไตรมาส 2/67 ประกาศรายชื่อผู้ประกอบการ และเปิดให้บริการจริงกลางปี 2568 เผย ธนาคาร-น็อนแบงก์-ธุรกิจไทยและต่างชาติให้ความสนใจกว่า 10 ราย หวัง Virtual Bank เจาะลูกค้ารายย่อย-เอสเอ็มอีเข้าถึงบริการการเงิน ยันให้ความสำคัญด้านไอที-ลูกค้า-ผูกขาดตลาด ย้ำห้ามกระตุ้นก่อหนี้เกินไป

วันที่ 12 มกราคม 2566 นายธาริฑธิ์ ปั้นเปี่ยมรัษฎ์ ผู้ช่วยผู้ว่าการ สายนโยบายสถาบันการเงิน ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) เปิดเผยว่า สำหรับแนวทางการอนุญาตการจัดตั้งธนาคารพาณิชย์ไร้สาขา (Virtual Bank) ถือเป็นเรื่องที่อยู่ในแผนภูมิทัศน์ใหม่การเงินไทย (Financial Landscape) เพื่อสนับสนุนให้ประเทศไทยเปลี่ยนผ่านไปสู่เศรษฐกิจดิจิทัลและการเติบโตอย่างยั่งยืน

ไตรมาส 1/66 เคาะเกณฑ์ Virtual Bank

โดย Virtual Bank จะต้องหลุดจากกรอบธนาคารดั้งเดิม (Physical) ที่ใช้คนจำนวนมาก มีกระบวนการที่เยิ่นเย้อ และการปรับกระบวนการเป็นเรื่องที่ยาก ซึ่งแตกต่างจาก Virtual Bank ที่ขั้นตอนกระบวนการจะอยู่บนดิจิทัล จึงต้องจำเป็นต้องเปลี่ยนกระบวนการคิดทั้งหมด รวมถึงการให้บริการของธนาคารยังไม่ครบวงจร สิ่งเหล่านี้จะมาเป็นส่วนเพิ่มจากผู้เล่นรายเดิม

อย่างไรก็ตาม Virtual Bank ถือเป็นเรื่องใหม่ของระบบเศรษฐกิจการเงินโลก ซึ่งหลายประเทศได้ดำเนินการจัดตั้งไปแล้ว และมีอีกหลายประเทศที่อยู่ระหว่างการจัดตั้ง เช่นเดียวกับประเทศไทยที่อยู่ระหว่างการเปิดรับฟังความเห็นร่างการจัดตั้งและการอนุญาตไลเซนส์ (ธนาคารพาณิชย์จดทะเบียนในประเทศ รูปแบบธนาคารไร้สาขา) หรือ Virtual Bank ตั้งแต่วันนี้-12 กุมภาพันธ์ 2566 เพื่อรวบรวมความคิดเห็นและออกหลักเกณฑ์ได้ภายในไตรมาสที่ 1/2566

และหลังจาก ธปท.ออกหลักเกณฑ์จะเปิดรับสมัครผู้ที่สนใจในการประกอบธุรกิจภายในระยะเวลา 6 เดือน และคาดว่าภายในไตรมาสที่ 4/2566 จะมีการเริ่มพิจารณาแผนธุรกิจของผู้สมัครว่าเป็นไปตามหลักเกณฑ์และเป้าหมายของ ธปท.ที่ต้องการเห็นหรือไม่ และกระทรวงการคลังจะใช้เวลาในการพิจารณาอีก 3 เดือน และภายในไตรมาสที่ 2/2567 จะมีการประกาศรายชื่อผู้ที่ได้รับการคัดเลือก

“กระบวนการคัดเลือก เราจะเรียงลำดับคนที่จะต้องมาตอบโจทย์ ธปท.ที่ดีที่สุด โดย ธปท.จะมีผู้เชี่ยวชาญทั้งด้านสถาบันการเงิน ด้านเพย์เมนต์ และด้านไอที ซึ่งมีผู้เชี่ยวชาญทั้งจากภายในและภายนอก เพื่อให้คัดกรองชื่อออกมาที่ดีที่สุด และหากเทียบต่างประเทศกระบวนการของไทยไม่ได้ช้ากว่า เพราะในต่างประเทศระยะเวลาคัดเลือกใช้เวลา 12 เดือน ของเราใช้เวลา 9 เดือน”

จำกัดไลเซนส์แค่ 3 ราย

ทั้งนี้ ในเบื้องต้น ธปท.จะอนุมัติให้จัดตั้ง Virtual Bank ได้เพียง 3 ราย จะมีระยะเวลาการเตรียมตัว และการจัดทำระบบทางด้านไอทีหรืออื่น ๆ ภายในระยะเวลา 1 ปี จึงคาดว่าผู้ประกอบการจะสามารถเปิดให้บริการ Virtual Bank ภายในกลางปี 2568

ทั้งนี้ ในช่วงการเปิดให้บริการ 3-5 ปีแรก ธปท.จะติดตามใกล้ชิด เพื่อพิจารณาว่าเป็นไปตามแผนธุรกิจและความเสี่ยงที่กำหนดหรือไม่ หาก ธปท.เห็นว่า Virtual Bank ไม่มีความพร้อมเพียงพอในการให้บริการ หรือธุรกรรมอาจก่อนให้เกิดความเสี่ยงต่อความมั่นคงของระบบ หรือมีพฤติกรรมผูกขาดตลาด ธปท.อาจพิจารณาสั่งการให้แก้ไขหรือสั่งปิดกิจการได้ แต่หากสามารถทำได้ตามเป้าหมาย ธปท.จะลดความเข้มงวดในการติดตามอย่างใกล้ชิด

เบื้องต้น ธปท.จะอนุมัติการจัดตั้ง Virtual Bank ให้กับผู้ประกอบการหรือผู้ที่สนใจเพียง 3 รายเท่านั้น เนื่องจากเป็นเรื่องใหม่จึงต้องมีการติดตามดูแลอย่างใกล้ชิด และสามารถดูแลได้อย่างทั่วถึง เพื่อไม่ให้เกิดความเสี่ยงต่อระบบการเงิน ผู้บริโภค อย่างไรก็ดี ส่วนการจะเปิดรับสมัครเพิ่มเติมหรือไม่นั้น อาจจะมีการพิจารณาอีกครั้งหลังจากดูผลการดำเนินงานของผู้ประกอบการ 3 รายแรกว่าเป็นไปตามเป้าหมายของ ธปท.ต้องการหรือไม่อย่างใด

“ในช่วง Phasing 3-5 ปี เป็นช่วงที่เราจะติดตามใกล้ชิด แต่ไม่ใช่ Sandbox เพราะเป็นการเปิดให้บริการจริง ซึ่งหากผู้สนใจมีความพร้อมก่อน 3-5 ปี ก็สามารถหลุดจากการติดตามเข้มงวดได้ และหากมีข้อใดที่ต้องปรับปรุงอาจจะต้องขยายเฟสออกไป หรือไม่ยอมแก้หรือปรับปรุง ก็ต้องปิดกิจการ หรือการทำ Exit Plan โดยผู้ทำธุรกิจจะต้องมีแผน Exit Plan ไว้ล่วงหน้า ทั้งขั้นตอนกระบวนการดูแลลูกค้า ทั้งการจ่ายเงินคืนลูกค้า การย้ายพอร์ตไปแห่งอื่น เพื่อให้ได้รับผลกระทบน้อยที่สุด”

หนุนลูกค้ารายย่อยเข้าถึงบริการทางการเงิน

ทั้งนี้ เป้าหมายของการจัดตั้งธนาคารพาณิชย์ไร้สาขา ธปท.คาดหวังว่า Virtual Bank จะเข้ามาตอบโจทย์ ความต้องการของลูกค้าได้ตรงจุด และครบวงจรมากขึ้น โดยเฉพาะกลุ่มที่ยังเข้าไม่ถึงบริการทางการเงิน หรือเข้าถึงบริการทางการเงินไม่เพียงพอ โดยเฉพาะ การเข้าไปตอบโจทย์ สำหรับรายย่อย และเอสเอ็มอีรายเล็กได้มากขึ้น รวมถึงการเข้ามาสร้างนวัตกรรมที่มีประโยชน์ต่อระบบการเงิน ที่มีความรับผิดชอบ ต่อสังคม และประกอบธุรกิจที่ยั่งยืน โดยไม่กระตุ้นให้เกิดการแข่งขันการปล่อยสินเชื่อ จนประชาชนมีหนี้สินเกินตัว และไม่เอื้อประโยชน์ให้ผู้ที่เกี่ยวข้องใช้อำนาจตลาด หรือผูกขาดตลาด ให้แก่ธุรกิจในเครือ จนกระทบต่อระบบการเงินในท้ายที่สุด

“สิ่งที่เป็น Green Line หรือสิ่งที่เราอยากเห็น Virtual Bank ที่เข้ามาเป็นผู้เล่นใหม่ เกิดกระตุ้นให้ทุกคนตื่นตัว และเกิดความแข่งขันมากขึ้น เหมือนในต่างประเทศ ที่พอมีธนาคารไร้สาขา ผู้เล่นเกิดการปรับตัว ลดค่าธรรมเนียม ยกเลิกค่าธรรมเนียมการรักษาบัญชีเพื่อให้เกิดการแข่งขันได้ และสิ่งที่เป็น Red Line หรือไม่อยากเห็น คือ การเข้ามาแล้วประกอบธุรกิจไม่ยั่งยืน มาเร่งปล่อยสินเชื่อ ขยายฐานลูกค้า กระตุ้นให้คนก่อหนี้เกินตัว และซ้ำเติมหนี้ครัวเรือนไทยให้มากขึ้น หรือเร่งระดมเงินฝากให้ดอกเบี้ยสูง เพราะท้ายที่สุดอาจแบกรับต้นทุนไม่ไหวและล้มกิจการได้”

เปิด 7 เกณฑ์คุณสมบัติคัดเลือก

สำหรับคุณสมบัติของผู้จัดตั้ง Virtual Bank จะมีอยู่ 7 ข้อสำคัญ ได้แก่ 1.ธุรกิจต้องมี Business Model ที่ตอบโจทย์ให้เกิดความยั่งยืน ทั้งการขยายฐานลูกค้า พัฒนาผลิตภัณฑ์ที่ตอบโจทย์ลูกค้าทุกกลุ่มได้ และมีการบริหารรายได้และต้นทุนได้อย่างยั่งยืน 2.มีธรรมาภิบาลที่ดี โดยผู้ถือหุ้น ผู้บริหาร กรรมการต้องมีคุณสมบัติที่เหมาะสม 3.มีความเชี่ยวชาญในการให้บริการดิจิทัล ที่สร้างประสบการณ์ที่ดีให้แก่ลูกค้า 4.มีการใช้เทคโนโลยีที่ยืดหยุ่นคล่องตัว ลดต้นทุนการดำเนินงาน และพัฒนาภัณฑ์ได้อย่างรวดเร็ว

และ 5.มีความสามารถในการบริหารความเสี่ยงทางการเงินได้อย่างยั่งยืน ไม่ก่อให้เกิดความเสี่ยงของระบบ 6.มีความสามารถในการเข้าถึงและใช้ประโยชน์จากข้อมูลที่หลากหลาย เพื่อนำไปให้บริการที่ตอบโจทย์ลูกค้าแต่ละกลุ่ม และ 7.มีฐานะการเงินที่แข็งแกร่ง โดยผู้ถือหุ้นใหญ่ต้องสามารถสนับสนุนให้ Virtual Bank ดำเนินธุรกิจได้อย่างต่อเนื่อง

ทั้งนี้ ธปท.มีการกำหนด ทุนจดทะเบียน สำหรับผู้ที่ขอใบอนุญาต Virtual Bank ที่ 5,000 ล้านบาท ซึ่งใกล้เคียงกับค่าเฉลี่ยการจัดตั้ง Virtual Bank ที่ฮ่องกง เกาหลีใต้

“Virtual Bank ถือเป็นธนาคารชนิดหนึ่ง ดังนั้น จะใช้กรอบการดูแลเดียวกับธนาคารพาณิชย์ ทั้งหลักเกณฑ์การดำรงเงินกองทุน และอื่น ๆ โดยทุน 5,000 ล้านบาท ถือว่าไม่เยอะหรือเทียบเท่าธนาคารเพื่อรายย่อย (ธย.) และมีความคุ้มครองผู้ฝากเงิน

อย่างไรก็ดี มีคนกังวลใน 2-3 เรื่อง ซึ่งเราจะดูแลเข้มกว่าธนาคาร คือ 1.ความมั่นคงของระบบงานทางด้านไอที ที่กำหนดว่าจะต้องล้มได้ไม่เกิน 8 ชั่วโมงต่อปี และหากสะดุดจะต้องกู้ให้ได้ภายใน 2 ชั่วโมง 2.ประสิทธิภาพการดูแลลูกค้า แม้จะไม่มีสาขา แต่จะต้องมีการคุ้มครองผู้บริโภคในช่องทางออนไลน์ และ 3.ผู้สมัครสามารถใช้บริการจากภายนอกได้ เช่น การติดตามทวงถามหนี้”

ธปท.เผยมีคนสนใจ 10 รายตั้ง Virtual Bank

นางสาววิภาวิน พรหมบุญ ผู้อำนวยการอาวุโส ฝ่ายกลยุทธ์สถาบันการเงิน ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) กล่าวว่า ปัจจุบันมีผู้ที่สนใจเข้ามาสอบถามการจัดตั้ง Virtual Bank แล้วกว่า 10 ราย ซึ่งมีผู้ประกอบการหลายรูปแบบ ทั้งสถาบันการเงิน และไม่ใช่สถาบันการเงิน โดยในจำนวนดังกล่าวจะเป็นต่างชาติจำนวน 3 ราย

วิภาวิน พรหมบุญ
วิภาวิน พรหมบุญ

ทั้งนี้ กรณีเป็นต่างชาติจะเป็นไปตามหลักเกณฑ์ของกฎหมายของ ธปท. โดยจะต้องร่วมทุนกับบริษัทไทย เนื่องจากเป็นการจดทะเบียนในไทย โดยต่างชาติสามารถถือหุ้นได้ไม่เกิน 25% แต่หากต้องการเพิ่มสัดส่วนการถือหุ้นจะต้องเข้ามาขออนุญาตเป็นรายกรณี ซึ่งสามารถผ่อนปรนได้ไม่เกิน 49%

“ส่วนใครที่มีสิทธิขอการจัดตั้งได้บ้างนั้น จะเป็นแบงก์ หรือน็อนแบงก์ จะมาเดี่ยว หรือจับมือกันมาก็สามารถทำได้ หรือต่างชาติก็มาได้ ส่วนคนที่มีไลเซนส์แบงก์ก็สามารถทำได้เช่นกัน แต่ห้ามใช้แบรนด์และโลโก้เดียวกัน และจะต้องทำบัญชีและเงินทุนแยกจากกันชัดเจน โดยต้องไม่พึ่งพาเงินทุนจากบริษัทแม่เยอะเกินไป แต่ Virtual Bank สามารถจับมือกับพันธมิตร เช่น ไปรษณีย์ไทย ร้านสะดวกซื้อ และธนาคารใช้เครื่อง ATM และ CDM ได้”