การตลาด

ซีพี ควบรวม เทสโก้ วงเสวนา มธ. หวั่น กลไกการแข่งขันถูกทำลาย

ภาพจากเพจเฟซบุ๊ก Tesco Lotus - เทสโก้ โลตัส

วงเสวนาเศรษฐศาสตร์ ม.ธรรมศาสตร์ ตั้งคำถาม “กขค.” เปิดไฟเขียวให้ ซีพี ควบรวม เทสโก้ โลตัส จี้กรรมการฯ ชี้แจงข้อเท็จจริงอย่างละเอียดต่อสาธารณะ ด้าน ส.ส.พรรคก้าวไกล แนะผู้มีส่วนได้เสียฟ้องศาลปกครองขอคุ้มครองชั่วคราว ขณะที่ ผอ.มูลนิธิชีววิถี หวั่น เกษตรกรรายย่อย-ผู้ประกอบการอาหารได้รับผลกระทบถ้วนหน้า

วันที่ 27 พฤศจิกายน 2563 คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (มธ.) จัดเสวนาวิชาการเรื่อง “ถอดบทเรียนซีพี ควบรวมเทสโก้: ใครได้ใครเสีย” ณ ห้องประชุมใหญ่ ชั้น 5 คณะเศรษฐศาสตร์ ภายหลังคณะกรรมการการแข่งขันทางการค้า (กขค.) มีมติอนุญาตให้บริษัท ซี.พี. รีเทล ดีเวลลอปเม้น จำกัด ควบรวมกับบริษัท เทสโก้ สโตร์ส (ประเทศไทย) จำกัด ได้

ทั้งนี้ เมื่อวันที่ 6 พ.ย. ที่ผ่านมา กขค.ได้มีคำสั่งอนุญาตให้กลุ่มบริษัท ซีพี ควบรวมกิจการค้าปลีกของบริษัท เทสโก้ โลตัส ทั้งหมดในประเทศไทย แต่ปัจจุบัน กขค. กลับยังไม่เคยเผยแพร่ผลการศึกษาวิเคราะห์โดยละเอียดถึงเหตุผลของการให้อนุญาต

นายกนกนัย ถาวรพานิช คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ กล่าวว่า กฎหมายเพื่อควบคุมการควบรวมกิจการเป็นไปเพราะกลัวว่าเมื่อผู้เล่นในตลาดหายไปและตลาดกระจุกตัวสูง แรงกดดันทางการแข่งขันจะหายไป ผู้ผลิตมีช่องทางจำหน่ายและผู้บริโภคมีตัวเลือกน้อยลง แม้ผลร้ายอาจไม่เกิดทันทีแต่กฎหมายสามารถช่วยป้องกันไว้ก่อน

นายกนกนัย กล่าวว่า การอนุญาตให้ควบรวมที่เกิดขึ้นในประเทศอื่นๆ ส่วนใหญ่จะเป็นแบบมีเงื่อนไข ซึ่งเงื่อนไขเหล่านี้มีวัตถุประสงค์เพื่อช่วยรักษาการแข่งขันหลังการควบรวมให้คล้ายคลึงกับสภาพก่อนการควบรวม แม้การควบรวมระหว่าง ซีพี และ เทสโก้ โลตัส อาจทำให้การแข่งขันลดลงอย่างมากและ ซีพี อาจมีอำนาจตลาดเพิ่มขึ้น แต่กรรมการเสียงข้างมากกลับเลือกกำหนดเงื่อนไขทางพฤติกรรมแทนที่เงื่อนไขทางโครงสร้าง เช่น ต้องขายบางสาขาหรือธุรกิจที่เกี่ยวเนื่องออกไป หรือลดขนาดการควบรวม

“น่าสงสัยว่าคณะกรรมการใช้เกณฑ์อะไรในการพิจารณาและเงื่อนไขที่กำหนดอาจไม่ช่วยรักษาการแข่งขันให้คงอยู่ แตกต่างจากการควบคุมในต่างประเทศซึ่งมักกำหนดเงื่อนไขทางโครงสร้างมากกว่าเพราะช่วยรักษาการแข่งขันในตลาดได้โดยตรง” นายกนกนัย กล่าว

ผศ.ดร.วรรณวิภางค์ มานะโชติพงษ์ คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ กล่าวว่า ในฐานะผู้บังคับใช้กฎหมาย กขค. มีหน้าที่เปิดเผยและชี้แจงรายละเอียดของการวิเคราะห์ อันเป็นที่มาของการอนุญาตการควบรวมกิจการฯ ในครั้งนี้ให้แก่สาธารณชนโดยเร็วที่สุด โดยต้องชี้แจงเหตุผลที่อนุญาตอย่างละเอียดและเป็นเหตุเป็นผล

ผศ.ดร.วรรณวิภางค์ กล่าวว่า กขค.ต้องวิเคราะห์ตามประเด็นที่เกี่ยวข้องตามหลักสากล ตัวอย่างเช่น การตีความขอบเขตตลาด การระบุผู้แข่งขันในตลาด การพิจารณาขอบเขตตลาดเชิงพื้นที่ การวิเคราะห์ผลกระทบของการรวมกิจการต่อประสิทธิภาพและระดับการแข่งขันในตลาดที่เกี่ยวข้อง โดยเน้นวิเคราะห์ที่ผลต่อระบบเศรษฐกิจและผู้บริโภค นอกจากนี้ยังควรให้เหตุผลถึงที่มาที่ไปของมาตรการเยียวยาแต่ละมาตรการอย่างไรก็ดียังไม่เห็นว่ามาตรการเยียวยาที่กำหนดจะสามารถรักษาระดับการแข่งขันให้เท่าเดิมได้อย่างไร

น.ส.ศิริกัญญา ตันสกุล สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พรรคก้าวไกล กล่าวว่า กรณีการควบรวมระหว่าง ซีพี และ เทสโก้ โลตัส มีผลกระทบกับเศรษฐกิจอย่างมีนัยสำคัญ และเราไม่อาจหวังพึ่งเพียงแค่เงื่อนไขการควบรวมว่าจะสามารถเยียวยาผลกระทบและป้องกันการใช้อำนาจเหนือตลาดที่จะเกิดขึ้นหลังการควบรวมได้

น.ส.ศิริกัญญา กล่าวว่า สำหรับข้อเสนอในระยะสั้นคืออาจให้ผู้ที่จะได้รับผลกระทบหรือผู้มีส่วนได้ส่วนเสียยื่นฟ้องต่อศาลปกครองเพื่อให้มีคำสั่งคุ้มครองชั่วคราวในระยะกลางคือใช้กลไกของกรรมาธิการสภาเพื่อติดตามตรวจสอบการกำกับดูแลตลาดของ กขค.อย่างใกล้ชิด และแก้ไขปรับปรุงกฎหมายเพื่ออุดช่องโหว่ต่างๆ หลังจากที่มีการบังคับใช้กฎหมายแข่งขันทางการค้าฉบับใหม่ สร้างกลไกการตรวจสอบถ่วงดุล กลไกที่จะสนับสนุนการฟ้องคดีโดยประชาชน (class action)

“กรณีนี้จะเป็นหมุดหมายที่สำคัญ เป็นเครื่องชี้ว่าการยกเครื่องกฎหมายการแข่งขันทางการค้าจะเป็นความสูญเปล่าหรือไม่ จะสามารถลบภาพเสือกระดาษ และกู้คืนวิกฤตศรัทธาของประชาชนที่มีต่อองค์กรด้านการแข่งขันทางการค้าในการต่อต้านการผูกขาดของไทยได้หรือไม่” น.ส.ศิริกัญญา กล่าว

ด้าน นายวิฑูรย์ เลี่ยนจำรูญ ผู้อำนวยการมูลนิธิชีววิถี (Biothai) กล่าวว่า การอนุญาตให้ควบรวมกิจการคราวนี้ จะทำให้เกิดการรวมศูนย์ในระบบเกษตรกรรมและอาหารเพิ่มมากขึ้นไปอีกเพราะก่อนหน้านี้เครือเจริญโภคภัณฑ์ก็มีส่วนแบ่งในระบบการผลิตอาหารตั้งแต่ต้นทางจนถึงปลายทางมากอยู่แล้ว คำวินิจฉัยนี้จะส่งผลกระทบไปถึงเกษตรกรรายย่อยและผู้ประกอบการในระบบอาหารทั้งหมด

“เราไม่อยากเห็นบรรทัดฐานการวินิจฉัยแบบนี้ เพราะจะส่งผลกระทบระยะยาวต่อการป้องกันการผูกขาดและรวมศูนย์ในอนาคต ขณะนี้มีการหารือกันในเครือข่าย เพื่อพิจารณา ใช้อำนาจศาลในการฟ้องร้องให้มีการทบทวนคำวินิจฉัยดังกล่าวโดยเร็ว” นายวิฑูรย์ กล่าว