สุขภาพดีกับรามาฯ

ทำความสะอาดและทำลายเชื้ออย่างไร ในยุคโควิดระบาดหนัก

สุขภาพดีกับรามาฯ
อ.พญ.รพีพรรณ รัตนวงศ์นรา มอร์ด

การระบาดของโควิด-19 ในประเทศไทยและทั่วโลกมีมากขึ้น ในขณะที่การรักษาในโรงพยาบาลหรือสถานพยาบาลเฉพาะกิจต่าง ๆ นั้นมีได้อย่างจำกัด ทำให้ต้องมีการดูแลตนเองที่บ้านระหว่างรอเตียงเข้ารับการรักษา นอกจากนี้ บางสถานที่ เช่น ร้านอาหาร หรือที่ทำงานที่มีคนติดโควิด-19 เป็นกลุ่มก้อน มีการปิดทำความสะอาดกัน จึงมีคำถามว่า มาตรฐานในการดูแลสภาพแวดล้อมหลังจากมีผู้ที่สัมผัสเชื้อมาอยู่หรือใช้บริเวณดังกล่าวควรทำอย่างไร และมีอะไรบ้างที่ควรระมัดระวังเป็นพิเศษ

ไวรัสซาร์โควีสองที่ก่อให้เกิดโควิด-19 นั้น เป็นไวรัสที่มีเยื่อหุ้มที่ทำจากโปรตีนและไขมันที่ห่อหุ้มสารพันธุกรรมไว้ภายใน เยื่อหุ้มเหล่านี้สามารถโดนทำลายได้อย่างรวดเร็วขณะที่สัมผัสกับน้ำและสบู่ หรือสารทำความสะอาดวัตถุที่ไม่มีชีวิตที่ปนเปื้อนหรือสัมผัสกับสารติดเชื้อ

ความเสี่ยงของการติดเชื้อ

ส่วนใหญ่มักเกิดการติดต่อผ่านทางเดินหายใจ โดยการไอ จาม หรือพูดคุย (droplet transmission) กับผู้ที่มีเชื้อในร่างกาย โดยไม่ได้เว้นระยะห่าง และไม่ได้ป้องกันโดยการสวมหน้ากากอนามัย แต่ก็สามารถเกิดจากการสัมผัสพื้นผิวที่มีเชื้อไวรัสที่มีชีวิตอยู่ แล้วมาจับที่บริเวณหน้า (ปาก จมูก หรือตา) ได้ โดยความเสี่ยงแบบนี้จะเรียกว่า fomite-mediated transmission หรือการติดต่อผ่านวัตถุที่ไม่มีชีวิตที่ปนเปื้อนหรือสัมผัสกับสารติดเชื้อ โดยความเสี่ยงจะมากหรือน้อยนั้น ขึ้นกับหลายปัจจัย ได้แก่

1.อัตราการติดเชื้อในชุมชนนั้น ๆ

2.ปริมาณของไวรัสที่ผู้ติดเชื้อส่งผ่านออกมา แล้วมาตกอยู่บนพื้นผิวหรือวัตถุที่ไม่มีชีวิตที่ปนเปื้อนหรือสัมผัสกับสารติดเชื้อ

3.การถ่ายเทอากาศ และปัจจัยทางสิ่งแวดล้อมอื่น ๆ เช่น ความร้อน และการระเหย ซึ่งจะทำลายส่วนประกอบต่าง ๆ ของไวรัส

4.ระยะเวลาระหว่างที่เริ่มมีเชื้อโรคบนพื้นผิว และเวลาที่คนมาสัมผัสพื้นผิว

5.ปริมาณของไวรัส และระยะเวลาระหว่างคนที่เอามือมาสัมผัสพื้นผิวจนกระทั่งเอามือที่ไม่ได้ทำความสะอาดด้วยน้ำสบู่หรือแอลกอฮอล์ไปจับบริเวณหน้า

สิ่งที่ควรทำ

การทำความสะอาดพื้นผิวด้วยน้ำและสบู่หรือสารทำความสะอาดที่ได้มาตรฐาน ในบริเวณที่เป็นจุดสัมผัสบ่อย (high-touched surface) เช่น พื้นผิวครัว โต๊ะทำงาน สวิตช์ไฟ ที่จับบริเวณประตู ตัวล็อก ที่ชาร์จอุปกรณ์ไฟฟ้า โทรศัพท์ และคอมพิวเตอร์ เป็นต้น

สิ่งที่ควรระวัง ได้แก่

1.การใช้สารทำความสะอาดรอบคนที่มีโรคภูมิแพ้หรือหอบหืด โดยพยายามหลีกเลี่ยงสารที่ทราบว่าแพ้ และให้มีอากาศถ่ายเทสะดวก

2.อ่านฉลากให้ดี สารที่จะนำมาพ่นเป็นควันหรือใช้สเปรย์ต้องมีคุณสมบัติที่สามารถทำให้เป็นอนุมูลขนาดเล็กได้ และมีความเข้มข้นตามที่กำหนดไว้ อย่าละลายสารให้เจือจางเกินไป เพราะจะทำให้ไม่สามารถฆ่าเชื้อได้หรือฆ่าได้เพียงบางส่วน เพราะความเข้มข้นไม่เพียงพอ

3.เก็บสารทำความสะอาดให้ดี ให้พ้นมือเด็กเล็กหรือนักเรียนมาเล่นหรือใช้

4.ห้ามใช้สารที่ไม่ได้มาตรฐานองค์การอาหารและยา อย่าหลงเชื่อคำโฆษณาชวนเชื่อ เพราะทำให้เราเสียโอกาสในการใช้สารทำความสะอาดที่เหมาะสมและทำลายเชื้อได้อย่างมีประสิทธิภาพ

5.อย่าใช้สารทำความสะอาดบนผิวคน สัตว์เลี้ยง หรืออาหารโดยตรง

สารทำความสะอาดที่ได้มาตรฐานสากล

มีมากกว่า 500 ชนิด ตัวอย่าง active ingredients หรือสารที่มีฤทธิ์สำคัญ ได้แก่ quaternary ammonium, hydrogen peroxide, phenolic, ethanol, sodium hypochlorite, hydrogen peroxide เป็นต้น สามารถดูรายละเอียดได้ที่ https://cfpub.epa.gov/wizards/disinfectants/

 

หมายเหตุ : อ.พญ.รพีพรรณ รัตนวงศ์นรา มอร์ด สาขาวิชาโรคติดเชื้อ ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล