เกิดอะไรกับเยอรมนี พี่ใหญ่แห่งยุโรป ตอนนี้เจอ “วิกฤตงบประมาณ”  

เยอรมนี เยอรมัน
อาคารรัฐสภาเยอรมนี

ช่วงวันสองวันที่ผ่านมามีข่าวใหญ่ในยุโรป คือเยอรมนี-ประเทศที่มีขนาดเศรษฐกิจใหญ่ที่สุดในยุโรปและใหญ่เป็นอันดับ 4 ของโลก ซึ่งกำลังจะขึ้นเป็นอันดับ 3 ในสิ้นปีนี้-กำลังประสบ “วิกฤตงบประมาณ”

กระทรวงการคลังของเยอรมนีมีเหตุจำเป็นเร่งด่วนต้องระงับการอนุมัติการใช้จ่ายงบประมาณปีงบประมาณ 2024 และรัฐบาลเยอรมันต้องรีบปรับแก้ร่างกฎหมายงบประมาณอย่างเร่งด่วน

ปัญหานี้มีสาเหตุและความเป็นมาอย่างไร ? 

เมื่อวันที่ 20 พฤศจิกายน 2023 กระทรวงการคลังต้องระงับการอนุมัติการใช้จ่ายงบประมาณเกือบทั้งหมดของปีงบประมาณ 2024 เป็นการตอบสนองต่อคำพิพากษาของศาลสูงสุดของประเทศ นอกจากนั้น ยังได้ระงับการใช้จ่ายเงินจากกองทุนรักษาเสถียรภาพเศรษฐกิจมูลค่า 200,000 ล้านยูโรด้วย  

ที่มาของเรื่องนี้มีอยู่ว่า รัฐบาลเยอรมันได้กู้เงินเพื่อใช้สำหรับจัดการกับการระบาดของโรคโควิด-19 คล้าย ๆ กับที่หลายประเทศกู้เงินฉุกเฉินเพื่อการนี้เช่นกันในช่วงนั้น ในวงเงินกู้นั้น มีเงินส่วนหนึ่งที่ยังไม่ได้ใช้ ซึ่งรัฐบาลเยอรมันได้จัดสรรไว้เพื่อนำไปใช้จ่ายในด้านอื่นเป็นวงเงิน 60,000 ล้านยูโร (ประมาณ 2.3 ล้านล้านบาท) แต่การจะโยกงบประมาณไปใช้เพื่อวัตถุประสงค์อื่นนั้นต้องผ่านการพิจารณาของศาลรัฐธรรมนูญว่าสามารถทำได้หรือไม่ 

เมื่อวันที่ 15 พฤศจิกายน 2023 ผู้พิพากษาศาลรัฐธรรมนูญเยอรมันตัดสินว่า การจัดสรรเงิน 60,000 ล้านยูโร สำหรับกองทุนเพื่ออุดหนุนโครงการริเริ่ม หรือสนับสนุนภาคธุรกิจต่าง ๆ เช่น โครงการพลังงานหมุนเวียน โครงการที่อยู่อาศัยประหยัดพลังงาน การผลิตชิป และมาตรการสนับสนุนสำหรับบริษัทที่ใช้พลังงานสูงนั้นไม่สามารถทำได้ เนื่องจากเป็นการใช้เงินผิดวัตถุประสงค์

การที่ศาลมีคำตัดสินดังกล่าวทำให้การประกาศแผนงบประมาณปี 2024 ของรัฐบาลผสมของนายกรัฐมนตรี โอลาฟ โชลซ์ แห่งเยอรมนี ตกอยู่ในความระส่ำระสาย และอาจส่งผลกระทบขยายออกไปจนถึงแผนงบประมาณปี 2027 เนื่องจากรัฐบาลจะมีงบประมาณสำหรับใช้จ่ายน้อยลง 60,000 ล้านยูโร 

ผลของคำตัดสินนี้ทำให้กระทรวงและหน่วยงานของรัฐบาลกลางทั้งหมดจะได้รับผลกระทบ ยกเว้นเฉพาะบางหน่วยงาน เช่น สภาผู้แทนราษฎร (Bundestag) สภาสูง (Bundesrat) และศาลรัฐธรรมนูญ

คำตัดสินมีแนวโน้มที่จะส่งผลกระทบต่อกองทุนพิเศษต่าง ๆ ที่อยู่นอกงบประมาณ รวมถึงกองทุนสำหรับมาตรการเพื่อแบ่งเบาภาระของครัวเรือนและภาคธุรกิจจากราคาพลังงานที่สูง 

ตอนนี้ยังเป็นคำถามอยู่ว่า รัฐบาลเยอรมันจะจัดหาเงินทุนหลายแสนล้านยูโรสำหรับกองทุนพิเศษเหล่านี้มาจากไหน เนื่องจากเงินในส่วนนี้ไม่ได้เป็นส่วนหนึ่งของงบประมาณของรัฐบาลกลางตามปกติ ขณะเดียวกัน ภาคอุตสาหกรรมต่าง ๆ กำลังรอเงินสนับสนุน และส่งเสียงกดดันรัฐบาลอย่างหนัก 

หนึ่งในทางออกของรัฐบาลเยอรมันคือ สิ้นสุดการดำเนินนโยบายการคลังเพื่อรักษาสมดุลงบประมาณ ที่เรียกว่า “debt brake” แม้ว่าคริสเตียน ลินด์เนอร์ (Christian Lindner) รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลังผู้เคร่งครัดในวินัยการเงินการคลังจะไม่สนับสนุนแนวทางนี้ก็ตาม และอีกทางหนึ่งคือ ปรับลดการใช้จ่ายงบประมาณในส่วนอื่น ๆ ลง เพื่อที่จะจัดสรรหรือโยกงบประมาณใหม่