หุ้น-การเงิน

ดร.นิเวศน์สะท้อนภาพตลาดหุ้น “วิกฤตจริง” อาจจะใกล้เกิดขึ้นอีกรอบหนึ่ง

หุ้น

ดร.นิเวศน์สะท้อนภาพตลาดหุ้นไทย “วิกฤตจริง” อาจจะใกล้เกิดขึ้นอีกรอบหนึ่ง

เมื่อวันศุกร์ที่ 26 พฤศจิกายน 2564 ดัชนีตลาดหลักทรัพย์ไทยตกลงมา 37.85 จุด หรือลดลง 2.3% และเป็นการปรับตัวลงแรงตามตลาดหุ้นทั่วโลกที่ลดลงมาในระดับเดียวกัน อย่างเช่น ดัชนีดาวโจนส์ที่ลดลงมา 2.53% และดัชนีนิกเคอิ ก็ลดลงมา 2.53% เท่ากันพอดี การลดลงในลักษณะคล้าย ๆ กับ “แพนิก” หรือตกใจนั้น นักวิเคราะห์ให้ความเห็นว่าเป็นเพราะนักลงทุนหวั่นวิตกว่าโรคโควิด-19 มีการกลายพันธุ์ที่อาจจะร้ายแรงจนวัคซีนที่มีอยู่อาจจะไม่สามารถป้องกันได้ ซึ่งอาจจะทำให้ต้องปิดเมืองกันทั่วโลกอีกครั้งหนึ่ง

บางคนก็เสริมว่า อัตราดอกเบี้ยอ้างอิงของสหรัฐอาจจะเพิ่มขึ้นเร็วกว่าที่คาด ดังนั้น นักลงทุนจึงเทขายหุ้นกันจนกลายเป็นแพนิก แต่สิ่งที่นักลงทุนกลัวจริง ๆ นั้นน่าจะอยู่ที่ว่ามันจะนำไปสู่การตกลงของหุ้นจนอาจจะเป็นวิกฤตในช่วงต่อไปมากกว่า เพราะเหตุผลที่หุ้นจะลดลงต่อเนื่องและรุนแรงในระดับที่เป็นวิกฤตนั้นมีอยู่แล้วนั่นก็คือ หุ้นมีราคาปรับขึ้นไปสูงมากเป็น “All Time High” อานิสงส์สำคัญก็คือ สภาพคล่องทางการเงินล้นทั่วโลก และนี่ก็ใกล้วันที่จะมีการดูดเม็ดเงินกลับซึ่งจะทำให้สภาพคล่องลดลงต่อเนื่อง ว่าที่จริงจะมีไวรัสสายพันธุ์ใหม่หรือไม่ โอกาสที่หุ้นจะตกหนักก็มีอยู่แล้ว ลองมาดูประวัติศาสตร์เกี่ยวกับวิกฤตของตลาดหุ้นกัน

ผมจะใช้ตลาดหุ้นสหรัฐย้อนหลังไปประมาณ 20 ปี และเริ่มจากวิกฤตหุ้นไฮเทคในปี 2000 ซึ่งก็ก่อให้เกิดวิกฤตไปทุกตลาดรวมถึงหุ้นในดัชนีดาวโจนส์ ซึ่งเป็นตัวแทนของหุ้นยักษ์และหุ้นในดัชนี S&P ซึ่งเป็นตัวแทนของหุ้นหลัก ๆ ทั้งประเทศของสหรัฐ สิ่งที่ผมพบนั้นน่าสนใจในแง่ที่ว่าวิกฤตนั้นมักจะเกิดขึ้นตอนที่ดัชนีหุ้นปรับตัวขึ้นไปสูงสุด ตลาดหุ้นร้อนแรงแบบ “ลุกเป็นไฟ” ซึ่งก็เป็นภาวะตลาดหุ้นในปัจจุบัน

นอกจากนั้น ผมก็จะแสดงให้เห็นการฟื้นตัวหลังวิกฤตทุกครั้งที่ดัชนีตลาดหุ้นมักจะปรับตัวขึ้นไปต่อเนื่องยาวนานจนถึง Peak หรือถึงจุดสุดยอดอีกครั้งก่อนที่จะเกิดวิกฤตตามมา ส่วนเรื่องสาเหตุหรือเหตุผลที่ก่อให้เกิดวิกฤตนั้น เอาแน่นอนอะไรไม่ได้ ขึ้นอยู่กับสถานการณ์ตอนนั้น ที่นักวิเคราะห์ก็มักจะสรุปเอาว่าเป็นสิ่งที่ก่อให้เกิดวิกฤตหลังจากที่หุ้นถล่มลงไปแล้ว แต่สำหรับผมเอง ลึก ๆ แล้ว ผมคิดว่าบางทีสิ่งที่พูดนั้นมันคล้าย ๆ กับเป็น “แพะ” ไม่ได้เป็นคนทำให้เกิดขึ้นแต่บังเอิญ “โผล่” ออกมาตอนนั้น

วิกฤตแรกก็คือวิกฤตหุ้นไฮเทคนั้นเกิดขึ้นเมื่อดัชนีแนสแดคขึ้นถึงจุดสูงสุดในเดือนกุมภาพันธ์ปี 2000 ที่ประมาณ 7,651 จุด หลังจากนั้น ดัชนีก็ปรับตัวลงมาอย่างแรง ใช้เวลาประมาณ 2 ปี 7 เดือน ก่อนที่จะถึงจุดต่ำสุดในเดือนกันยายน 2002 ที่ดัชนี 1,791 จุด และเป็นการปรับตัวลดลงถึง 77% หุ้นไฮเท็คที่ร้อนแรงแม้แต่หุ้นอย่างอเมซอนก็ตกลงไปกว่า 90% เป็น “หายนะ” ก่อนที่จะกลายเป็นหุ้นยักษ์ในวันนี้

ดัชนีหุ้น S&P หรือก็คือตลาดหุ้นโดยรวมไม่ได้ตกลงตามทันทีแต่กลับขึ้นไปถึงจุดสูงสุดในเดือนสิงหาคม 2000 ที่ 2,430 จุด ก่อนที่จะตกลงมาอย่างแรงเป็นวิกฤตตามมาจนเหลือแค่ 1,246 จุด ในเดือนกันยายน 2002 หรือลดลงถึง 48% ในช่วงเวลา 2 ปี 1 เดือน ในขณะที่หุ้นขนาดใหญ่ในดัชนีดาวโจนส์นั้นพีกไปก่อนตั้งแต่เดือนธันวาคม 1999 ที่ 18,890 จุด และตกลงมาต่อเนื่องจนถึง “พื้น” ที่ 11,600 จุด หรือลดลง 39% ในเดือนกันยายน 2002 ใช้เวลาในการตกลงมาประมาณ 2 ปี 9 เดือน

ข้อสรุปก็คือ ในยามวิกฤตนั้นหุ้น “เก็งกำไรตัวเล็ก” ซึ่งมักจะ “โตเร็ว” เวลาวิกฤตจะตกหนักที่สุด หุ้นตัวใหญ่มั่นคงจะตกน้อยที่สุด และการตกลงมานั้นมักจะใช้เวลาประมาณ 2-3 ปี โดยที่หุ้นทุกประเภทจะลงมาที่จุดต่ำสุดพร้อม ๆ กัน เช่นเดียวกับช่วงเวลาที่หุ้นขึ้นถึงจุดสูงสุดก็อยู่ในช่วงเวลาใกล้เคียงกัน

หลังจากหุ้นทั้งหมดตกลงไปถึงพื้นในเดือนกันยายน 2002 หุ้นทุกกลุ่มก็เริ่มฟื้นตัวพร้อม ๆ กันและดัชนีหุ้นปรับตัวขึ้นไปเรื่อย ๆ ดัชนีแนสแดคปรับตัวขึ้นต่อเนื่องเป็นเวลาประมาณ 5 ปี 1 เดือนจนถึงเดือนตุลาคม 2007 ที่ 3,785 จุด ซึ่งเป็นจุดสูงสุด หรือเป็นการปรับขึ้นถึง 111% ให้ผลตอบแทนทบต้นปีละประมาณ 15.9% ซึ่งถือว่าดีเยี่ยม

แต่แล้วหลังจากนั้นหุ้นก็ถล่มเพราะ “วิกฤตซับไพรม์” ดัชนี S&P ก็พีกในเดือนตุลาคม 2007 เช่นเดียวกันที่ 2,051 จุด ปรับเพิ่มขึ้นถึง 65% ในเวลา 5 ปี 1 เดือน หรือให้ผลตอบแทนทบต้นปีละ 10.3% ไม่เลวเลย ในขณะที่ดัชนีดาวโจนส์นั้นพีกไปก่อนเล็กน้อยในเดือนกันยายน 2007 ที่ 18,440 จุด เพิ่มขึ้น 59% ในช่วงเวลา 5 ปี หรือคิดเป็นผลตอบแทนทบต้น 9.7% ซึ่งก็ถือว่าเป็นผลตอบแทนที่ใช้ได้เมื่อเทียบกับการเป็นบริษัทขนาดยักษ์ที่มั่นคงมากในการลงทุนสำหรับคนทั่วไป

วิกฤตซับไพรม์ของปี 2008 นั้น ทำให้ดัชนีแนสแดคตกลงมาอย่างแรงและต่อเนื่องจนถึงเดือนกุมภาพันธ์ 2009 ดัชนีลดลงเหลือเพียง 1,795 จุด คิดเป็นการตกลงมาถึง 53% ในเวลา 1 ปี 4 เดือน ส่วนของ S&P ดัชนีก็ตกถึงพื้นพร้อมกันในเดือนกุมภาพันธ์ 2009 ที่ 958 จุด หรือลดลง 53% เท่ากันพอดีในช่วงเวลา 1 ปี 4 เดือนเช่นเดียวกัน ในด้านของดาวโจนส์เองนั้นดัชนีตกลงมาเหลือ 9,203 จุด หรือลดลง 50% ในช่วงเวลา 1 ปี 5 เดือน

ข้อสรุปก็คือ หุ้นใหญ่ก็ยังตกน้อยกว่าหุ้นเล็ก แต่ก็ดูเหมือนว่าจะไม่ได้น้อยกว่ามาก ในขณะที่ช่วงเวลาหุ้นพีกและตกลงถึงพื้นนั้นแทบจะตรงกันหมดและลดลงเมื่อเทียบกับอดีต นี่ก็อาจจะเป็นเพราะว่าวิกฤตซับไพรม์นั้นรัฐบาลได้เข้ามาช่วยเหลืออัดสภาพคล่องเพื่อฟื้นฟูเศรษฐกิจและตลาดหุ้นมหาศาลเทียบกับวิกฤตครั้งก่อน ๆ ซึ่งทำให้สามารถผ่านพ้นวิกฤตเร็วขึ้นและทำให้ธุรกิจและหุ้นฟื้นตัวแรงและเร็วกว่าที่ควรจะเป็นมาก

ดัชนีแนสแดคปรับตัวขึ้นต่อเนื่องยาวนานหลังซับไพรม์จนถึงเดือนมกราคม ปี 2020 ที่ 9,810 จุด คิดเป็นการปรับตัวขึ้นถึง 447% ในเวลา 10 ปี 11 เดือน ให้ผลตอบแทนทบต้นถึงปีละประมาณ 16.8% และต้องเรียกว่าเป็น “ทศวรรษทอง” ของหุ้นไฮเทคโดยเฉพาะที่เป็นดิจิทัล ส่วนของดัชนี S&P เองก็ปรับตัวขึ้นอย่างโดดเด่นเช่นกันและไปพีกที่เดือนธันวาคม 2019 ที่ 3,476 จุด หรือเพิ่มขึ้น 263% คิดเป็นผลตอบแทนทบต้นปีละ 12.6% ในช่วงเวลา 10 ปี 10 เดือน

ในเวลาเดียวกัน ดัชนีดาวโจนส์ก็ปรับตัวขึ้นใกล้เคียงกัน คือ ไปถึงจุดสูงสุดที่ 30,707 จุด หรือเพิ่มขึ้น 234% คิดเป็นผลตอบแทนทบต้นปีละ 11.8% ในช่วงเวลา 10 ปี 10 เดือน และนี่ก็เป็นการยืนยันว่าหุ้นขนาดใหญ่มักจะโตช้ากว่าหุ้นที่เล็กกว่า และ/หรือเป็นธุรกิจสมัยใหม่กว่า ส่วนหุ้นทั้งประเทศก็จะอยู่ระหว่างกลางทั้งการตกและการขึ้นของหุ้น

วิกฤตที่ตามมาหลังจากหุ้นวิ่งขึ้นไปอย่างร้อนแรงจนเป็นจุดสูงสุดในรอบล่าสุดนี้ก็เป็นอย่างที่รู้ คือ วิกฤตโควิด-19 ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อโลกโดยเฉพาะอเมริกาตระหนักว่ามันเป็น “Pandemic” คือโรคนั้นร้ายแรงและติดต่อและกระจายไปทั่วโลก ตั้งแต่ช่วงต้นปี 2520 ดัชนีแนสแดคปรับตัวลดลงอย่างแรงในช่วงสั้น ๆ 30-40%

อย่างไรก็ตาม ถ้ามองเป็นเดือนก็พบว่าดัชนีหุ้นตกลงมาถึงพื้นในเดือนมีนาคม 2520 เหลือ 8,255 จุด หรือลดลง 16% เช่นเดียวกัน ดัชนี S&P ลดลงเหลือ 2,771 จุด หรือลดลง 20% และดัชนีดาวโจนส์ลดลงเหลือ 23,495 จุด หรือลดลง 23% ภายในเวลาเพียง 3 เดือน แต่หลังจากนั้นด้วยมาตรการของรัฐบาลในการ “แจกเงินชดเชย” ให้กับประชาชนที่ต้องหยุดงานอยู่ที่บ้าน

ประกอบกับการพัฒนาของแพลตฟอร์มการเทรดหุ้นที่ทำให้นักลงทุนรายย่อยสามารถลงทุนได้อย่างสะดวก และแทบจะไม่เสียค่าธรรมเนียมในการซื้อขาย ส่งผลให้เกิดการเก็งกำไรมหาศาลในหุ้น ตลาดก็ฟื้นดัชนีหุ้นวิ่งขึ้นอย่างแรงและเร็วมากจนไม่น่าเชื่อ โดยเฉพาะหุ้นดิจิทัลซึ่งไม่ถูกกระทบเลยจากการปิดเมือง แต่กลับได้ประโยชน์มหาศาลเมื่อคนหันมาใช้บริการของบริษัทดิจิทัลขนาดยักษ์ทั้งหลาย

ดัชนีหุ้นทุกตัวฟื้นตัวอย่างรวดเร็วและปรับตัวขึ้นเป็นสถิติสูงสุดใหม่หลังตกลงมาถึงพื้นในเดือนมีนาคม 2020 เฉพาะอย่างยิ่งดัชนีแนสแดคปรับขึ้นเป็น 15,845 จุด ในเดือนพฤศจิกายน 2021 คิดเป็นการเพิ่มถึง 92% ในเวลา 1 ปีกับ 7 เดือน ดัชนี S&P ขึ้นไปเป็น 4,605 จุด หรือเพิ่มขึ้น 66% ในเวลา 1 ปี 7 เดือน และดาวโจนส์ถึงจุดพีกในเดือนตุลาคม 2021 ที่ 35,820 จุดในช่วงเวลาเดียวกัน

นี่เป็นวิกฤตที่เกิดขึ้นสั้นมากและฟื้นตัวเร็วมากที่สุดในประวัติศาสตร์จนแทบจะไม่เห็นเลยในเส้นกราฟที่ยาวนานหลายสิบปี ประเด็นก็คือเป็นไปได้ไหมว่า “วิกฤตจริง” อาจจะใกล้เกิดขึ้นอีกรอบหนึ่ง และรอบนี้ก็อาจจะมีแพตเทิร์นหรือรูปแบบที่มักจะเกิดขึ้นในอดีตที่ก่อให้เกิดความเจ็บปวดจริง และใช้เวลาหลายปีก่อนที่จะฟื้นกลับมาใหม่และเติบโตอย่างต่อเนื่องไปอีกหลายปี เวลาจะเป็นเครื่องพิสูจน์ และเมื่อเกิดขึ้นจะเป็นอย่างเดิมไหมที่หุ้นโตเร็วแบบหุ้นดิจิทัลยุคใหม่จะตกหนักที่สุด