คอลัมน์ : สุขภาพดีกับรามาฯ ผู้เขียน : ศ.พญ.ศศิโสภิณ เกียรติบูรณกุล สาขาวิชาโรคติดเชื้อ ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล
โรคฝีดาษวานร มีระยะเวลาฟักตัวของเชื้อ (ช่วงเวลาตั้งแต่ได้รับเชื้อจนมีอาการ) นานกว่าโควิด-19 โดยมีระยะเวลาตั้งแต่ 6-13 วัน แต่ก็อาจอยู่ที่ 5-21 วันได้ ส่วนโควิด-19 จะมีระยะเวลาอยู่ที่ 2-4 วัน อาการของโรคฝีดาษวานร แบ่งเป็น 2 ระยะ คือ
(1) ระยะก่อนออกผื่น (0-5 วัน) ผู้ป่วยจะมีไข้ ปวดศีรษะมาก ปวดหลัง ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ อ่อนเพลียมาก และมีภาวะต่อมน้ำเหลืองโตเป็นลักษณะเด่น เมื่อเทียบกับโรคอื่นที่อาจแสดงอาการแรกเริ่มคล้ายกัน เช่น อีสุกอีใส หัด และฝีดาษ
- ลูกแม่ค้าขายผัก-พ่อขับแท็กซี่ สู่เก้าอี้ “ปลัดพลังงาน” บทพิสูจน์ชีวิต “ดร.ประเสริฐ สินสุขประเสริฐ”
- NETA X ขายมิ.ย.นี้ ราคาไม่เกิน 1 ล้านบาท หลัง MOU สรรพสามิต
- KBANK ปรับโครงสร้างใหญ่ ลดจำนวนบอร์ด ตั้ง 4 เอ็มดีเป็น “ผู้จัดการใหญ่” มีผล 1 พ.ค.67
(2) ระยะออกผื่น เริ่มภายใน 1-3 วันหลังจากมีไข้ ตุ่มผื่นมักขึ้นหนาแน่นบนใบหน้า ตามแขนและขา มากกว่าตามลำตัวและฝ่ามือฝ่าเท้า นอกจากนี้ยังพบผื่นที่เยื่อบุช่องปาก ที่อวัยวะเพศ เยื่อบุตา และกระจกตา โดยผื่นจะมีลักษณะเปลี่ยนแปลงไปตามลำดับ เริ่มจากผื่นราบ ผื่นนูน ถุงน้ำ ตุ่มหนอง และแผ่นสะเก็ดที่แห้งจนลอกออกเอง ซึ่งระยะแสดงอาการใช้เวลาตั้งแต่ 2-4 สัปดาห์
การวินิจฉัยโรค
ทั้ง 2 โรคจะยืนยันการวินิจฉัยด้วยวิธี PCR เหมือนกัน สำหรับโรคฝีดาษวานร แพทย์จะส่งน้ำหรือหนอง และเปลือกที่คลุมผื่นส่งตรวจ PCR ในขณะนี้โควิด-19 มีชุดตรวจด้วยตัวเอง หรือ Antigen Test Kit (ATK) แต่สำหรับโรคฝีดาษวานรนั้นยังไม่มีชุดตรวจที่ตรวจด้วยตัวเอง
การรักษา
ทั้งโรคฝีดาษวานรและโควิด-19 เป็นโรคที่หายได้เอง แต่ก็ขึ้นอยู่กับปริมาณไวรัสที่ได้รับ โรคประจำตัว และภาวะแทรกซ้อน ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นการรักษาเพื่อบรรเทาอาการ เช่น มีไข้ก็ใช้ยาลดไข้ เป็นต้น
ส่วนการรักษาด้วยยาต้านไวรัสสำหรับโรคฝีดาษวานรนั้น ในขณะนี้มีชนิดเดียวชื่อ Tecovirimat ที่พัฒนาขึ้นเพื่อใช้รักษาโรคฝีดาษ และได้รับอนุมัติให้ใช้รักษาโรคฝีดาษวานรโดยสมาคมการแพทย์แห่งยุโรป (EMA) ในปี พ.ศ. 2565 ตามข้อมูลการวิจัยในสัตว์และมนุษย์ เป็นยาชนิดรับประทาน แต่ยาชนิดนี้ยังไม่มีใช้กันอย่างแพร่หลายทั่วไป
การป้องกันด้วยวัคซีน
วัคซีนป้องกันโรคฝีดาษมีประสิทธิผลในการป้องกันโรคฝีดาษวานรได้ และป้องกันได้ร้อยละ 85 นอกจากนี้ยังมีวัคซีนรุ่นใหม่ ๆ ที่พัฒนาขึ้นมาสำหรับป้องกันโรคฝีดาษวานรโดยเฉพาะ
แต่เนื่องด้วยวัคซีนที่มีจำนวนอยู่อย่างจำกัด และเมื่อคำนึงถึงกลุ่มเสี่ยงที่จะเป็นโรคและความรุนแรงของโรคแล้วนั้น คำแนะนำในการฉีดวัคซีนนี้ จะไม่เหมือนคำแนะนำในการฉีดวัคซีนโควิด-19 ที่แนะนำว่าทุกคนควรได้รับ
วัคซีนป้องกันโรคฝีดาษวานร จึงจะเป็นวัคซีนเฉพาะกลุ่มที่ใช้สำหรับการป้องกันในกลุ่มเสี่ยงก่อนที่จะได้รับเชื้อ ได้แก่ แพทย์ที่ต้องดูแลผู้ป่วยและบุคลากรที่ทำงานในห้องปฏิบัติการ อีกข้อบ่งชี้หนึ่งของวัคซีนป้องกันโรคฝีดาษวานรคือ เพื่อการป้องกันหลังได้รับเชื้อ โดยให้วัคซีนภายใน 4 วันหลังจากสัมผัสผู้ป่วยใกล้ชิด เพื่อป้องกันไม่ให้เป็นโรค
