ประทับห้วงสรวงสวรรค์

พระราชปณิธาน…สู่ข้าแผ่นดิน ม.ล.ปนัดดา : รู้รักสามัคคี-ปรองดอง

สัมภาษณ์พิเศษ

ราชสกุล “ดิศกุล” รับสนองงาน ถวายการรับใช้ราชสำนัก มายาวนานกว่า 6 รัชสมัย นับตั้งแต่ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ พระองค์ต้นราชสกุล ผู้เป็น 1 ในปัญญาชนสยาม และบุคคลสำคัญของโลก สู่ทายาทรุ่นเหลน “ม.ล.ปนัดดา ดิศกุล” รับสนองงาน ในฐานะรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงศึกษาธิการ กว่า 4 ทศวรรษ แห่งรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ที่ “ม.ล.ปนัดดา” รับราชการ ถวายตัว ด้วยหลักชัยในการปฏิบัติหน้าที่ ตามรอยพระบาท “บำบัดทุกข์ บำรุงสุข” “ประชาชาติธุรกิจ” บันทึกห้วงชีวิตแห่งการงาน “ม.ล.ปนัดดา” วาระส่งเสด็จสู่สวรรคาลัย

Q : ความทรงจำที่มีต่อพระองค์ท่าน

ถ้าจะย้อนรำลึกกลับไปเมื่อหลายสิบปีที่แล้ว ตั้งแต่บุพการีของผมยังมีชีวิตอยู่ คุณพ่อ (ม.ร.ว.สังขดิศ ดิศกุล) ได้ปฏิบัติหน้าที่เป็นราชองครักษ์ เคยรับราชการสนองพระเดชพระคุณถวายทั้งในหน้าที่ราชการในประเทศ และราชการต่างประเทศ จะจำในวัยนั้นได้เพราะว่ายังเห็นภาพที่คุณพ่อคุณแม่เข้าเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทแม้ว่าตนเองยังเด็ก เป็นภาพแห่งความทรงจำที่เป็นพระมหากรุณาธิคุณที่ยิ่งใหญ่มาก

วันเวลาผ่านพ้นไป 37 ปี ยังได้รับราชการอยู่ ได้เห็นภาพต่าง ๆ ที่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ของปวงชนชาวไทย ได้พระราชทานพระเมตตา ความโอบอ้อมอารี มีพระมหากรุณาธิคุณอย่างยิ่งใหญ่ให้กับปวงชนชาวไทยมาโดยตลอด ซึ่งการได้รับราชการที่กระทรวงมหาดไทยทำให้เห็นภาพนั้นอย่างชัดเจนมากว่า ความเจริญ ความมั่นคงทางสังคม เกิดขึ้นได้ด้วยร่มพระบารมี ถือเป็นพระบารมีปกเกล้าฯของพระองค์ท่านโดยแท้ ความทรงจำทั้งหลายทั้งปวงในเรื่องความเจริญมั่นคงทางสังคม การปฏิบัติตนของข้าราชการ ล้วนแล้วแต่ได้ศึกษามาจากพระราชปณิธานของพระองค์ท่านทั้งสิ้น จะอยู่ในความทรงจำของข้าราชการทุกคนและตนเองตลอดไป

Q : ปรัชญาของพระองค์ที่ยึดเป็นแบบอย่างในการทำงานคืออะไร

คือความเพียร ความซื่อสัตย์สุจริต ความรู้รักสามัคคี ถือเป็นเรื่องมีความหมายอย่างยิ่งในการพัฒนาประเทศชาติ หากเราขาดซึ่งสองสิ่งนี้ แม้บุคคลมีความรู้ความสามารถในเบื้องต้นเพียงใด แต่ถ้าขาดสองเรื่องนี้ คิดว่าตนเองจะพัฒนาไปสู่ความสำเร็จทั้งของตนเอง ของครอบครัว และองค์กรได้ยากพระบรมราโชวาททั้งสองเรื่องสัมพันธ์กัน รู้รักสามัคคี เมื่อมีความรู้ก็จะเกิดความเข้าใจได้อย่างลึกซึ้ง เมื่อเรามีความรัก เราจะเข้าถึงได้ในทุกเรื่องด้วยความตั้งอกตั้งใจ ด้วยความเพียร ด้วยความมุ่งมั่นที่จะให้เกิดความสำเร็จในสิ่งที่ตนยึดถือปฏิบัติ เมื่อเราเกิดความสามัคคี ครอบครัวของเรา องค์กรของเรา ชาติ บ้านเมืองก็จะเกิดการพัฒนาที่ยั่งยืน ดังนั้น ความรู้รักสามัคคี กับเข้าใจ เข้าถึง พัฒนา เป็นเรื่องที่ประสานกันทั้งสามระดับสัมพันธ์กัน

Q : นำปรัชญาทั้ง 3 ข้อมาประยุกต์ใช้อย่างไร

ตอนได้เป็นผู้ว่าราชการจังหวัด ได้นำเรื่องนี้มาอยู่ในใจตนเองมาโดยตลอด ถือเป็นหัวใจของข้าราชการ ตัวอย่างที่เห็นชัด ตอนเป็นผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงใหม่ได้ใช้มาก เพราะพอดีเป็นช่วงเวลาที่สังคมไทยมีความไม่สัมพันธ์กันในเรื่องการเมืองการปกครอง ดังนั้น การออกไปรับราชการในจังหวัดได้รับความเมตตา อารี จากพี่น้องประชาชน จากเพื่อนข้าราชการต่างกระทรวง

ต่างสังกัด ที่ได้ทำงานผ่านมาก็ด้วยยึดมั่นปรัชญาของพระองค์ข้อนี้ตัวผมเองมาด้วยพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ และเป็นข้าราชการประจำในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ไม่ใช่ข้าราชการของการเมืองใด ๆ เข้ามาปฏิบัติหน้าที่เป็นข้าราชการในพระองค์ท่าน ก็ขอความรักความจริงใจจากทางราชการส่วนกลาง น้อมนำพระราชปณิธานรู้รักสามัคคีมาสู่การปฏิบัติ

การที่ตนเองมาทำงานในส่วนภูมิภาค ต้องมีหน้าที่เชื่อมโยงความรักและความผูกพันให้เกิดขึ้นระหว่างภูมิภาค ก็คือจังหวัด และอำเภอ และสัมพันธ์ไปสู่ราชการส่วนท้องถิ่น ในใจไม่เคยคิดแบ่งแยกระหว่างการทำงานของส่วนกลาง ส่วนภูมิภาค ส่วนท้องถิ่นองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในฐานะที่เป็นเจ้าของบ้าน เจ้าของพื้นที่ เราต้องให้เกียรติท่านมาก แต่ในบริบทของราชการส่วนภูมิภาคต้องทำงานเคียงบ่าเคียงไหล่กับท่าน ไม่มีใครเป็นนายใคร แต่ทำงานในลักษณะตรวจสอบซึ่งกันและกันให้เกิดความเป็นธรรมาภิบาล ให้เกิดความมีระเบียบเรียบร้อยในระบบการทำงานหรือระบบราชการ

นอกจากนี้ ได้เรียนรู้เรื่องปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง และได้เรียนรู้จากพ่อ เพราะพ่อเองดำเนินชีวิตตามรอยพระยุคลบาทของพระองค์ท่าน ถึงสามารถรักษาพิพิธภัณฑ์และหอสมุดต่าง ๆ ภายในสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพได้ด้วยความไม่โลภโมโทสัน และยังเห็นถึงความเพียรของท่านที่มุ่งมั่นที่จะรักษาไว้ซึ่งแหล่งเรียนรู้สำคัญ มุ่งมั่นที่จะใช้จ่ายอย่างประหยัดรอบคอบ

คิดว่าได้อาศัยปรัชญาคำสอนของพระองค์ท่านโดยแท้จริง มิเช่นนั้นก็คงไม่ทำอะไรต่ออะไรสำเร็จอย่างแน่นอนที่ดำรงชีวิตต่อมาได้ นับแต่ในอดีตจนถึงปัจจุบัน

Q : การเป็นข้าราชการในพระองค์ต้องปฏิบัติตัวอย่างไร

เราต้องมีความสำนึกในพระคุณของแผ่นดิน เงินเดือนที่เราใช้จ่ายอยู่ เกียรติยศที่เราข้าราชการมีอยู่ ด้วยแผ่นดิน ด้วยพี่น้องประชาชนโดยแท้ ซึ่งการทำงานด้วยความตั้งใจ ซื่อตรง ด้วยความเพียร ตามที่พระราชทานสอนไว้ น้อมนำปรัชญารู้รักสามัคคีมาสู่การปฏิบัติให้ได้ นี่คือหน้าที่ของข้าราชการ เป็นผู้มีคุณธรรม และใช้ความรู้ความสามารถของแต่ละคนที่ได้ร่ำเรียนมาในสาขาต่าง ๆ ไปสู่การปฏิบัติ และมีความอ่อนน้อมถ่อมตน มีความสุภาพเรียบร้อย ให้พี่น้องประชาชนเกิดความอบอุ่นใจ เกิดความเชื่อมั่น ไว้วางใจในสถาบันข้าราชการ

Q : การเป็นนักปกครองต้องนำศาสตร์ของในหลวงข้อไหนมาปรับใช้

ศาสตร์ของพระราชาที่ข้าราชการน้อมนำสู่การปฏิบัติมากที่สุด นอกเหนือจากความซื่อสัตย์ สุจริต ความขยันหมั่นเพียร คือ เรื่องการศึกษา คนเราต้องมีความขยันขันแข็งมุ่งมั่นพัฒนาความรู้ความสามารถของตนเองตลอดเวลา เป็นสิ่งที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ได้พระราชทานคำสอนมาตลอดรัชสมัย เช่น แนวคิดที่ต้องการให้เกิดคลังสมอง อาศัยข้าราชการที่พ้นจากหน้าที่ข้าราชการประจำไปแล้ว ให้ความรู้ ประสบการณ์ที่หาซื้อไม่ได้ ให้กับรุ่นต่อไป

Q : เมื่อมารับตำแหน่งรัฐมนตรี สามารถนำหลักทรงงานข้อไหนของพระองค์ท่านมาปรับใช้ได้

รับราชการมาตลอด 37 ปี ตอนที่มาเป็นตำแหน่งรัฐมนตรี พยายามใช้กรอบความมีระเบียบวินัยทางความคิดของการเป็นข้าราชการมาสู่การปฏิบัติ คิดอยู่เสมอว่าตนเองรับราชการมา ดังนั้น หน้าที่ปัจจุบันก็ไม่ได้ทำให้ตนเองจะรู้สึกว่าต้องเปลี่ยนแปลงอะไรมากมาย และจะยึดมั่นความซื่อสัตย์ สุจริต ความเป็นระเบียบเรียบร้อยในการทำงานศาสตร์ที่พระองค์ท่านพระราชทานสอนไว้มีค่าอย่างมากที่สุด คือความเพียร ความรักสมัครสมาน ที่ข้าราชการไม่ว่าประจำหรือการเมืองต้องปฏิบัติให้ได้ ด้วยความตั้งใจจริง ด้วยความจริงใจ

Q : ได้เห็นสิ่งเหล่านี้ได้เกิดขึ้นในแวดวงราชการหรือไม่

เราพยายามทำกันอยู่ อยากให้เกิดความสำเร็จบริบูรณ์เพื่อที่จะมอบให้ไว้เป็นมรดกแก่ลูกหลาน หลังจากที่พระองค์ท่านพระราชทานไว้ เป็นมรดกอันล้ำค่าที่สุด ในความทรงจำของประชาชนชาวไทยทั้งปวง เพื่อถวายเป็นพระราชกุศล และเป็นไปตามพระบรมราโชวาทของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 10 คือ เราชาวไทยทุกคนต้องช่วยกันสืบสานพระราชปณิธาน และก้าวเดินตามรอยเบื้องพระยุคลบาทของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9

Q : สิ่งไหนที่ยังระลึกถึงพระองค์อยู่

สิ่งที่รำลึกมาโดยตลอดในการรับราชการขณะนี้ และจะตลอดไปตราบชั่วชีวิตคือ ความสำนึกในความเป็นราชวงศ์ของพระองค์ท่าน คือความเมตตาอารี ความอ่อนน้อมถ่อมพระองค์ ไม่ถือพระองค์ การเข้าถึงพสกนิกร การพระราชทานคำสอนชีวิตในการทำงานให้กับข้าราชการทุกหมู่เหล่า ภาพที่พระองค์ทรงย่อพระวรกายมีรับสั่งกับชาวบ้านในพื้นที่ชนบทห่างไกลความเจริญ เป็นสิ่งที่สมัยนั้นปฏิบัติได้ยาก เพราะการคมนาคมยากลำบาก ภาพต่าง ๆ เหล่านี้จะอยู่ในใจตนเองตราบนานเท่านาน

Q : ด้วยเหตุผลอย่างนี้หรือไม่ที่มาเป็นข้าราชการในกระทรวงมหาดไทย

การรับราชการไม่ว่าอยู่กระทรวงไหน มีความหมายเหมือนกันทั้งสิ้น แต่กระทรวงมหาดไทย เป็นกระทรวงเก่าแก่คู่บ้านคู่เมือง เหมือนกระทรวงการต่างประเทศ กระทรวงศึกษาธิการ ทุกกระทรวงมีหน้าที่เช่นเดียวกัน พัฒนาประเทศชาติไปสู่ความสุขความเจริญที่ยั่งยืน

Q : มีอะไรจะกล่าวถึงพระองค์ท่านให้ประชาชนได้ทราบ

ถ้าจะขอพรหรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ในเรื่องใดให้ยั่งยืน ให้สถิตสถาพรไปตราบกาลนาน ก็ขอให้คำสอนชีวิตต่าง ๆ พระบรมราโชวาทต่าง ๆ ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอยู่ในดวงใจของเราทุกคนตลอดไป คิดถึงพระองค์ท่านมาก โดยตามจริงแล้วไม่อยากเลยที่จะให้พระองค์ท่านเสด็จจากพวกเราไปไหน แต่ในเมื่อทราบกันอยู่ว่ากฎธรรมชาติแห่งชีวิต ใครก็ตาม ของคนทุกคน (เสียงสั่นเครือ) เราทำได้อย่างมากก็คือช่วยรักษาคำสอนพระราชทานของพระองค์ท่านไว้ในดวงใจ พร่ำเพียรสอนลูกหลานเราทุกคนให้จารึกจดจำพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์ท่านตราบนานแสนนาน

Q : ทุกวันนี้ยังมีปัญหาความขัดแย้งทางความคิดทางการเมือง ถ้าจะให้สามัคคีปรองดองกัน ควรจะนำพระบรมราโชวาทมาปรับใช้อย่างไร

พระบรมราโชวาท ถ้าจะขอประมวลเป็นภาพแห่งความทรงจำได้โดยไม่ยาก คือ เรื่องรักสมัครสมานสามัคคี จะมีเกิดขึ้นได้โดยที่พวกเราทุกคนทุกฝ่ายต้องยึดมั่นในหลักความจริงใจต่อกัน ความซื่อสัตย์สุจริตที่มีต่อกัน ความไม่ถือเนื้อถือตัว ที่พระองค์ท่านทรงปฏิบัติให้พวกเราได้เห็นมาโดยตลอดพระชนม์ชีพของพระองค์ท่าน หากเราสามารถน้อมนำมาสู่การปฏิบัติได้ทุกผู้ทุกฝ่าย โดยสถาบันข้าราชการเป็นแบบอย่างที่ดี ความหวังความปรองดองก็จะเกิดขึ้นได้