ในประเทศ

BITE SIZE : เปิด 18 รายการ มรดกภูมิปัญญาวัฒนธรรมไทย ปี 2566

Prachachat BITE SIZE
โดย พฤฒินันท์ สุดประเสริฐ

ปี 2566 ที่ผ่านมา กรมส่งเสริมวัฒนธรรม ประกาศขึ้นบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ระดับชาติ จำนวน 18 รายการ ทั้งมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมที่ต้องได้รับการส่งเสริมและรักษาอย่างเร่งด่วน และรายการที่เป็นตัวแทนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม และประกาศในราชกิจจานุเบกษา อย่างเป็นทางการ เมื่อวันที่ 29 มกราคม 2567 ที่ผ่านมา

โดยใน 18 รายการที่ได้รับการขึ้นบัญชีระดับชาตินั้น ครอบคลุมตั้งแต่อาหาร เครื่องแต่งกาย งานช่างฝีมือ จนถึงภาษาและการร้อง เล่น เต้นรำ

18 รายการที่ขึ้นบัญชีมรดกภูมิปัญญาวัฒนธรรม ปี 2566 มีอะไรบ้าง แล้วมรดกภูมิปัญญาวัฒนธรรม มีความสำคัญอย่างไร ทำไมถึงต้องมีการขึ้นบัญชี

Prachachat BITE SIZE สรุปให้ฟัง

เปิดรายชื่อ 18 มรดกภูมิปัญญาวัฒนธรรม ปี 2566

การขึ้นบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ปี 2566 มีทั้งหมด 118 รายการ แบ่งเป็น 2 กลุ่ม คือ

กลุ่มที่ 1 มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมที่ต้องได้รับการส่งเสริมและรักษาอย่างเร่งด่วน 6 รายการ 

วรรณกรรมพื้นบ้านและภาษา

  • ภาษาโส้

ศิลปะการแสดง

  • ตุ๊บเก่ง
  • โนราควน

งานช่างฝีมือดั้งเดิม

  • ผ้ามุกนครพนม
  • ขุดเรือยาว
  • ผ้าทอใยกัญชงม้ง

กลุ่มที่ 2 รายการตัวแทนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม 12 รายการ

ศิลปะการแสดง

  • เพลงพวงมาลัย

แนวปฏิบัติทางสังคม พิธีกรรม ประเพณี และเทศกาล

  • ชุดไทยพระราชนิยม
  • ประเพณีแห่พระศรีอริยเมตไตรย วัดไลย์
  • งานปีผีมด
  • ประเพณีลอยเรืออูรักลาโว้ย
  • ประเพณีจุดไฟตูมกา ออกพรรษายโสธร

ความรู้และการปฏิบัติเกี่ยวกับธรรมชาติและจักรวาล

  • ข้าวแคบ
  • ข้าวหมูแดงนครปฐม
  • แกงหัวตาล

งานช่างฝีมือดั้งเดิม

  • ปลาตะเพียนใบลาน
  • เครื่องถมนคร

การเล่นพื้นบ้าน กีฬาพื้นบ้าน และศิลปะการต่อสู้ป้องกันตัว

  • ว่าวแอก

มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม คืออะไร ?

การประกาศขึ้นบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ มีการจัดทำตั้งแต่ปี 2552 โดยกรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ซึ่งเป็นไปตามเจตจำนงแห่งพระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม พ.ศ. 2559

การประกาศดังกล่าว เป็นหนทางหนึ่งในการปกป้องคุ้มครองและเป็นหลักฐานสำคัญในการประกาศความเป็นเจ้าของมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม รวมถึงเป็นการบันทึกถึงประวัติความเป็นมาและอัตลักษณ์ของภูมิปัญญา และสามารถใช้เป็นฐานข้อมูลองค์ความรู้ที่สำคัญเกี่ยวกับมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมที่อยู่ในประเทศ

โดยกำหนดการขึ้นบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมใน 6 ด้าน คือ

    1. ด้านวรรณกรรมพื้นบ้านและภาษา
    2. ด้านศิลปะการแสดง
    3. ด้านแนวปฏิบัติทางสังคม พิธีกรรม ประเพณีและเทศกาล
    4. ด้านความรู้และการปฏิบัติเกี่ยวกับธรรมชาติและจักรวาล
    5. ด้านงานช่างฝีมือดั้งเดิม
    6. ด้านการเล่นพื้นบ้าน กีฬาพื้นบ้านและศิลปะการต่อสู้ป้องกันตัว

เปิดขั้นตอน ขึ้นบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม

การขึ้นบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม เริ่มจากชุมชนเจ้าของภูมิปัญญาท้องถิ่น เสนอรายการให้คณะกรรมการส่งเสริมและรักษามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ระดับจังหวัด คัดเลือกรายการ และเสนอขึ้นบัญชี ให้คณะอนุกรรมการกลั่นกรอง ให้ความเห็นทางวิชาการ

จากนั้น เสนอให้คณะอนุกรรมการอำนวยการกลั่นกรอง และคณะกรรมการส่งเสริมและรักษามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ชุดใหญ่ พิจารณา และประกาศขึ้นบัญชีมรดกภูมิปัญญาวัฒนธรรม ระดับชาติ ตามลำดับ

ภาพจาก กรมส่งเสริมวัฒนธรรม

นอกจากนี้ คณะกรรมการฯ ชุดใหญ่ จะทำหน้าที่พิจารณา คัดเลือกรายการ เพื่อเข้าสู่ขั้นตอนการเสนอองค์การยูเนสโก เพื่อประกาศเป็นมรดกวัฒนธรรมโลก เช่นเดียวกับประเพณีสงกรานต์ไทย ที่ได้รับการขึ้นทะเบียนเมื่อปี 2566

สำหรับมรดกทางวัฒนธรรมทั่วประเทศ ขณะนี้มีการขึ้นบัญชีแล้วถึง 386 รายการ (นับตั้งแต่ปี 2552-2566) โดยวัฒนธรรมที่ได้รับการขึ้นบัญชีระดับชาติแล้ว เช่น โขน หนังใหญ่ ละครชาตรี เพลงฉ่อย เพลงเรือ ประเพณีสารทเดือนสิบ เทศน์มหาชาติ ขนมเบื้อง กระยาสารท ขนมฝรั่งกุฎีจีน ดินสอพองลพบุรี ผ้ามัดหมี่ เรือกอและ จนถึงการละเล่นพื้นบ้าน มวยไทย มวยทะเล มวยตับจาก ตะกร้อ งูกินหาง แย้ลงรู ตี่จับ

นอกจากนี้ มรดกทางวัฒนธรรมเหล่านี้ จะถูกพัฒนาเป็นสินค้าวัฒนธรรมเชื่อมโยงกับซอฟต์พาวเวอร์ ที่รัฐบาลกำลังผลักดันในทุกมิติด้วย

สำหรับผู้ที่สนใจหรือต้องการเรียนรู้เกี่ยวกับ มรดกภูมิปัญญาวัฒนธรรมไทย สามารถติดตามเพิ่มเติมที่เว็บไซต์ของกรมส่งเสริมวัฒนธรรม https://ich-thailand.org/

ติดตาม Prachachat BITE SIZE EP.40 ได้ที่ https://youtu.be/_-xmY2eBiVg