ย้อนรอย “รัฐประหาร” 3 ครั้ง ในเมียนมา

ย้อนรอยการทำรัฐประหาร 3 ครั้ง ในเมียนมา หลังได้รับเอกราชจากอังกฤษ เมื่อ 93 ปีที่แล้ว 

วันจันทร์ที่ 1 เช้าแรกของเดือนใหม่กุมภาพันธ์ 2564 ข่าวใหญ่ของโลกเช้านี้ คือ การเข้าควบคุมตัว “อองซาน ซูจี” ที่ปรึกษาแห่งรัฐ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ และผู้นำพรรคสันนิบาตชาติแห่งประชาธิปไตย หรือ เอ็น แอล ดี (NLD) รวมทั้งประธานาธิบดี “วิน-มินต์” และผู้นำรัฐบาลอีกหลายคนซึ่งมีกำหนดการเปิดประชุมสภาผู้แทนราษฎร หรือสภาล่าง ครั้งแรกวันนี้ (1 ก.พ.) หลังจากการเลือกตั้ง

• ทำฟันประกันสังคม ไม่ต้องสำรองจ่าย เดือน มี.ค. 67 ยอด 169 ล้านบาท
• “ทางรัฐ” ซูเปอร์แอปแห่งชาติ รองรับแจกเงินดิจิทัล 10,000 บาท
• รู้ไหม ? 31 มณฑลจีน ชอบสินค้าอะไรของไทย

• กองทัพเมียนมา คุมตัว “อองซาน ซูจี” และผู้นำรัฐบาล คาดรัฐประหาร
• กองทัพเมียนมาประกาศ “ยึดอำนาจ” จากรัฐบาล 1 ปี หลังจับกุมอองซาน ซูจี

สถานีโทรทัศน์เมียวดีทีวีของกองทัพพม่า ระบุว่า กองทัพประกาศใช้สถานการณ์ฉุกเฉินเป็นเวลา 1 ปี พร้อมแต่งตั้ง “พล.อ.อาวุโสมิน ส่วย” อดีตรองประธานาธิบดี และรักษาการประธานาธิบดีเมื่อครั้งที่ นายติน จ่อ อดีตผู้นำพม่า ลาออกในปี 2561 ขึ้นดำรงตำแหน่งเป็นรักษาการประธานาธิบดี

โดยอำนาจบริหารและตุลาการจะถูกส่งต่อให้ “พล.อ. อาวุโส มิน อ่อง ลาย” ผู้บัญชาการทหารสูงสุด การตัดสินใจประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินเกิดขึ้นเพื่อรักษาไว้ซึ่งความมั่นคงของรัฐ พร้อมกล่าวหาคณะกรรมการการเลือกตั้งถึงความล้มเหลวในการรับมือกับการเลือกตั้งที่มีความผิดปกติส่อเค้าทุจริตเมื่อเดือนพฤศจิกายน 2563 และเป็นเหตุให้กองทัพต้องประกาศสถานการณ์ฉุกเฉิน

เส้นทางข่าวลือรัฐประหาร

ย้อนรอยรัฐประหารในเมียนมา

หลังจากได้รับเอกราชจากอังกฤษ ในพ.ศ. 2491 เมียนมามีชื่ออย่างเป็นทางการขณะนั้นว่า สหภาพพม่า โดยมีเจ้าฟ้ากัมโพชรัฐสิริปวรมหาวงศาสุธรรมราชา หรือ“เจ้าส่วยแต้ก” เป็นประธานาธิบดีคนแรก และ “อู นุ” เป็นนายกรัฐมนตรีคนแรก ต้องเผชิญกับสงครามกลางเมืองที่ยืดเยื้อที่สุดท่ามกลางกลุ่ม ชาติพันธุ์ที่มีอยู่มากมายแต่สถานการณ์ในประเทศมีสถานการณ์ตึงเครียดทางการทหารและการลุกฮือของชนกลุ่มน้อย

ในปี พ.ศ. 2491 “พล.อ. อาวุโส เนวิน” ขึ้นมามีอำนาจในกองทัพ ต่อมาช่วงต้นปี 2492 ได้ขึ้นเป็นผู้บัญชาการทหารและเข้าควบคุมทหารทั้งหมดและเนวินได้จัดระเบียบกองทัพใหม่ ต่อมา “อู นุ” ได้ร้องขอให้เนวินเป็นนายกรัฐมนตรีเฉพาะกาลเมื่อ 28 ธันวาคม พ.ศ. 2501 หลังจากที่สันนิบาตเสรีชนต่อต้านฟาสซิสต์แตกออกเป็นสองส่วน และเกือบไม่ได้รับการไว้วางใจจากรัฐสภา

“พล.อ. อาวุโส เนวิน” ได้ฟื้นฟูกฎระเบียบใหม่ในระหว่างที่เขาเป็นนายกรัฐมนตรีเฉพาะกาล การเลือกตั้งใหม่ในเดือนกุมภาพันธ์ 2503 “อู นุ” เป็นฝ่ายชนะ และได้จัดตั้งรัฐบาล

วันที่ 2 มีนาคม พ.ศ. 2505 “พล.อ. อาวุโส เนวิน” ขึ้นสู่อำนาจอีกครั้ง โดยการก่อ “รัฐประหารครั้งแรก” ตัวเองมีสถานะเป็นประมุขรัฐในฐานะประธานสภาปฏิวัติสหภาพ และเป็นนายกรัฐมนตรีด้วย เขาได้จับกุม “อู นุ” และคนอื่น ๆ อีกหลายคน และประกาศจัดตั้งรัฐสังคมนิยม

หลังจากมีการลุกประท้วงที่มหาวิทยาลัยย่างกุ้ง ในเดือนกรกฎาคม ของปีเดียวกัน เขาได้มีการส่งทหารเข้าไปจัดระเบียบใหม่ มีการเผาผู้ประท้วงและทำลายอาคารสหภาพนักศึกษา หลังจากนั้น มหาวิทยาลัยทั่วประเทศถูกสั่งปิดเป็นเวลา 2 ปี จนถึงเดือนกันยายน ปี 2507

ภายหลังจากการรัฐประหาร พม่าถูกปกครองภายใต้ระบอบเผด็จการทหาร นำโดยคณะปฏิวัติของ “พล.อ. อาวุโส เนวิน” สังคมทั้งหมดถูกควบคุมและอยู่ภายใต้อำนาจรัฐ ผ่านรูปแบบสังคมนิยม ซึ่งดัดแปลงมาจากแนวคิดของสหภาพโซเวียต และ การวางแผนจากส่วนกลาง

รัฐธรรมนูญใหม่แห่งสาธารณรัฐสังคมนิยมแห่งสหภาพพม่า ได้ถูกประกาศใช้ปี 2517 ในช่วงเวลานั้น พม่าถูกปกครองโดยระบบพรรคการเมืองเดียว คือ พรรคโครงการสังคมนิยมพม่า ที่นำโดย”พล.อ. อาวุโส เนวิน” และ อดีตนายทหารหลายนาย จนถึงปี 2531

รัฐประหารครั้งที่ 2 ในปี 2531

การปกครองประเทศพม่าด้วยระบบเดียวของ “พล.อ. อาวุโส เนวิน” ทำให้ประเทศมีหนี้สิน 3.5 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ มีเงินสดสำรองระหว่าง 20 – 35 ล้านเหรียญ อัตราหนี้สินภาคบริการเป็นครึ่งหนึ่งของงบประมาณของประเทศ

วันที่ 5 กันยายน 2530 “พล.อ. อาวุโส เนวิน” ได้ประกาศยกเลิกธนบัตรราคา 100, 75, 35 และ 25 จ๊าด ที่เพิ่งออกใช้ใหม่ และให้ใช้ธนบัตรเพียง 45 และ 90 จ๊าด เนื่องจากเป็นธนบัตรที่ตัวเลขหารด้วยเก้าลงตัว ซึ่งถือเป็นเลขนำโชคของเขา

ในเดือนพฤศจิกายน 2528 มีนักศึกษาออกมาประท้วงคว่ำบาตรรัฐบาลที่ประกาศยกเลิกธนบัตรที่ใช้ในตลาด ต่อมามีการประท้วงครั้งใหญ่อีกครั้งในมัณฑะเลย์ โดยพระสงฆ์และกรรมกร มีการเผาอาคารของรัฐและธุรกิจของรัฐ

นักศึกษาในย่างกุ้งลุกฮือประท้วงการปกครองของรัฐบาล “พล.อ. อาวุโส เนวิน” อีกครั้ง การประท้วงครั้งนี้ได้ดึงมวลชนจากหลากหลายอาชีพทั่วประเทศ มาร่วมด้วย ซึ่งมีการปะทะระหว่างประชาชนและเจ้าหน้าที่รัฐ จนมีผู้บาดเจ็บ ล้มตายเป็นจำนวนมาก ทำให้ “พล.อ. อาวุโส เนวิน” ที่อยู่ในตำแหน่งมากว่า 26 ปี ประกาศลาออก เมื่อวันที่ 23 กรกฎาคม 2531

จากนั้นได้ ส่งมอบอำนาจให้ “พลจัตวา เซนวิน” ขึ้นเป็นผู้นำคนใหม่แห่งพม่า แต่บรรดานักศึกษายังไม่ยอมรับ และยังมีการประท้วงอยู่ เรียกร้องให้ “นายพล เซนวิน” และรัฐบาลทหารสลายตัวไป โดยการนัดหยุดงานในวันที่ 8 สิงหาคม 2531 หรือ ค.ศ. 1988 ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ “การก่อการกำเริบ 8888”

การประท้วงครั้งนั้น เกิดขึ้นจากชาวพม่า มีทั้งชนกลุ่มน้อย ชาวพุทธและมุสลิม นักศึกษา คนงาน เยาวชน ที่มีการเรียกร้องให้ทหารออกมาร่วมกับการเรียกร้องของประชาชน

จากนั้นไม่นาน รัฐบาลได้มีคำสั่งให้สลายฝูงชนด้วยอาวุธ ในวันที่ 10 สิงหาคม ทหารได้บุกเข้าไปในโรงพยาบาลย่างกุ้ง ฆ่าหมอและพยาบาลที่รักษาผู้บาดเจ็บจากการประท้วง วิทยุของรัฐบาลรายงานว่ามีผู้ถูกจับกุม 1,451 คน ทหารได้รายงานว่ามีผู้เสียชีวิต 95 คน บาดเจ็บ 240 คน

วันที่ 12 สิงหาคม 2531 “นายพล เซนวิน” ได้ลาออกอย่างจากตำแหน่งผู้นำสูงสุดอย่างที่ไม่มีใครขาดหมาย นอกจากนี้ยังทำให้ผู้ประท้วงเกิดความสับสน แต่ก็ยังไม่ได้ยุติการชุมนุม แต่ยังมีการเสนอข้อเรียกร้องว่า  ต้องการรัฐบาลพลเรือนของนาย ดร. หม่อง หม่อง ได้เข้ามาเป็นรัฐบาล ซึ่งเป็นพลเรือนคนเดียวในพรรคโครงการสังคมนิยมพม่า

อย่างไรก็ดีการชุมนุมครั้งนั้น (26 ส.ค.) “อองซาน ซูจี” ได้ออกมาร่วมกับผู้ประท้วงด้วย ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นในการกลายเป็นสัญลักษณ์เพื่อการต่อสู้ในพม่า ซูจีเรียกร้องให้ประชาชนชุมนุมโดยสงบ ณ จุดนี้ ในเวลานั้น การลุกฮือมีลักษณะคล้ายกับการกำเริบพลังประชาชนในฟิลิปปินส์เมื่อ 2529

เดือนกันยายน  2531 ในการประชุมรัฐสภา มีผู้ออกเสียงให้ใช้ระบบหลายพรรคการเมืองถึง 90% พรรคโครงการสังคมนิยมพม่าออกมาประกาศว่าจะจัดการเลือกตั้ง แต่พรรคฝ่ายค้านเรียกร้องให้ลาออก เพื่อให้มีรัฐบาลชั่วคราวเข้ามาจัดการเลือกตั้ง พรรคโครงการสังคมนิยมพม่าปฏิเสธ ทำให้กลุ่มผู้ประท้วงออกมาอีกครั้งในวันที่ 12 กันยายน 2531 การประท้วงเป็นไปด้วยความรุนแรงและผิดกฎหมาย

วันที่ 18 กันยายน 2531 ทหารได้กลับมาปกครองประเทศอีกครั้ง นำไปสู่การทำรัฐประหารครั้งที่ 2 โดย “พล.อ. อาวุโส ซอมอง” ได้ยกเลิกรัฐธรรมนูญฉบับ 2517 และจัดตั้งสภาสันติภาพและการพัฒนาแห่งรัฐหรือสลอร์ก หลังจากที่ได้ประกาศกฏอัยการศึก ได้เกิดการประท้วงที่รุนแรงขึ้นอีกครั้ง นักศึกษา พระสงฆ์และนักเรียนราวพันคนถูกสังหาร และมีบางส่วนได้หลบหนีเข้ามาในประเทศไทย

สิ้นเดือนกันยายน ประมาณว่ามีผู้เสียชีวิตราว 3,000 คน และผู้บาดเจ็บไม่ทราบจำนวน เฉพาะในย่างกุ้งมีผู้เสียชีวิตประมาณพันคน ในวันที่ 21 กันยายน 2531 รัฐบาลได้เข้ามาปกครองประเทศและขบวนการต่อต้านได้สลายตัวไปในเดือนตุลาคม เมื่อสิ้นปี 2531 เชื่อว่าผู้เสียชีวิตร่วมหมื่นคนและสูญหายอีกจำนวนมาก

มูลเหตุการรัฐประหารครั้งล่าสุด

บีบีซีไทย รายงานถึงมูลเหตุแห่งความขัดแย้งครั้งล่าสุดว่า เกิดขึ้นจากผลการเลือกตั้งทั่วไปของเมียนมา เมื่อวันที่ 8 พฤศจิกายนที่ผ่านมา ซึ่งพรรคสันนิบาตเพื่อประชาธิปไตยคว้าชัยชนะไปอย่างถล่มทลาย สามารถจัดตั้งรัฐบาลต่อไปได้อีก 5 ปี ขณะที่พรรคที่สนับสนุนกองทัพ ได้เก้าอี้ไปเพียง 33 ที่นั่งเท่านั้น

อย่างไรก็ตาม รัฐธรรมนูญพม่าฉบับล่าสุดกำหนดเอาไว้ว่าให้กองทัพเมียนมา ต้องแต่งตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร และวุฒิสภา คิดเป็นสัดส่วน 25% เพื่อคงอำนาจของกองทัพเอาไว้

โดยการแก้ไขรัฐธรรมนูญ นั้นจะทำได้ก็ต่อเมื่อได้รับเสียงสนับสนุนจากสมาชิกทั้งสองสภา มากกว่า 75% เพื่อนำไปสู่การทำประชามติ และการลงประชามติดังกล่าว ถูกกำหนดไว้ว่า จะต้องได้รับเสียงสนับสนุนจากผู้มีสิทธิลงคะแนนทั้งประเทศมากกว่า 50% ไม่ได้นับจากสัดส่วนผู้มาลงประชามติแต่อย่างใด

ทั้งนี้หลังการเลือกตั้งดังกล่าว กองทัพเมียนมา ออกมาแสดงความกังวลว่าจะมีการทุจริตเลือกตั้งขึ้น อย่างไรก็ตาม คณะกรรมการการเลือกตั้งไม่ได้รับลูกดังกล่าวโดยระบุว่าไม่มีหลักฐานเพียงพอ รัฐธรรมนูญส่งผลให้ พล.อ.อาวุโส มิน อ่อง ลาย ออกมาประกาศส่งสัญญาณการรัฐประหารยึดอำนาจ โดยระบุว่า “เป็นกฎหมายแม่บทของทุกกฎหมายที่มีอยู่และควรได้รับความเคารพ”

นำไปสู่การคุมตัว “อองซาน ซูจี” พร้อมผู้นำรัฐบาลอีกหลายคน และการประกาศยึดอำนาจ ใช้สถานการณ์ฉุกเฉินเป็นเวลา 1 ปี