ประทับห้วงสรวงสวรรค์

ที่มาของการบรรจุพระบรมราชสรีรางคารที่ฐานพุทธบัลลังก์

เสร็จสิ้นการพระราชพิธีพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชฯ โดยในหลวง ร.10 และพระบรมวงศานุวงศ์ ทรงร่วมริ้วขบวนพระบรมราชอิสริยยศ ริ้วขบวนที่ 6 อัญเชิญพระบรมราชสรีรางคารจากพระศรีรัตนเจดีย์ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ไปบรรจุที่ฐานพุทธบัลลังก์พระพุทธอังคีรส พระประธานในพระอุโบสถวัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม และฐานพุทธบัลลังก์พระพุทธชินสีห์ พระประธานพระอุโบสถ วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร

ต่อไปนี้ คือ ที่มาของการบรรจุพระบรมราชสรีรางคารที่ฐานพุทธบัลลังก์

พระพุทธอังคีรส พระประธานในพระอุโบสถวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามเป็นพระพุทธรูปสมัยรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 5 ปางสมาธิทรงผ้ามีกลีบ วัสดุกะไหล่ทองเนื้อแปด หน้าตักกว้าง 2 ศอกคืบ หรอ 60 นิ้ว น้ำหนัก 108 บาท พระฉวีวรรณเป็นทองคำทั้งองค์ ปัจจุบันประดิษฐานเป็นพระประธานในพระอุโบสถ วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม วัดนี้ไม่เพียงแต่จะเป็นวัดประจำรัชกาลที่ 5 เท่านั้น แต่ยังเป็นวัดประจำรัชกาลที่ 7 อีกพระองค์หนึ่งด้วย

มีประวัติบันทีกการสร้างไว้ว่าพระบามสมเด็จพระจุลจอลเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 (พ.ศ. 2411 – 2457) แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ เมื่อเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติ พ.ศ.2411 มีพระราชดำริสร้างวัดใกล้พระบรมมหาราชวัง สถาปนาเป็นพระอารามหลวงประจำ รัชกาล สิ่งก่อสร้าง พระอุโบสถ พระวิหาร พระจดีย์ ประดับด้วยกระเบื้องเคลือบเบญจรงค์งดงามมาก มีมหาสีมารอบกำแพงวัด โปรด ให้สร้างพระพุทธอังคีรสเป็นพระประธานภายในพระอุโบสถ

พระพุทธอังคีรส เป็นพระนามของพระพุทธเจ้าพระนามหนึ่ง แปลว่า มีพระรัศมีออกจากพระกาย องค์พระกะไหล่ทองคำทั้งองค์ หรัก 108บาท เป็นทองคำที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงใช้แต่งพระองค์เมื่อ ทรงพระเยาว์ ประดิษฐานบนแท่นชุกชีหิน อ่อนที่สั่งมาจากอิตาลี

รัชกาลที่ 7 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงบูรณะปฏิสังขรณ์วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม เป็นงานใหญ่ทรงถือว่าเป็นวัด ประจำรัชกาลของพระราชบิดา เมื่อเสด็จสวรรคตณ ประเทศอังกฤษ ได้อัญเชิญพระบรมอัฐิกลับเมืองไทยเมื่อปี พ.ศ. 2492 บรรจุ ไว้ที่ฐานพระอังคีรส และในปี พ.ศ. 2528 ก็ได้บรรจุพระบรมอัฐิสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณีไว้เช่นกัน

พระพุทธชินสีห์ พระประธานพระอุโบสถ วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร

พระพุทธชินสีห์ เป็นพระพุทธรูปสำคัญพระองค์หนึ่งของหัวเมืองฝ่ายเหนือ สร้างขึ้นคราวเดียวกันกับพระพุทธชินราช พระศรีศาสดาและพระเหลือ เดิมประดิษฐานอยู่ในพระวิหารด้านเหนือของวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ จังหวัดพิษณุโลก ต่อมาพระวิหารชำรุดทรุดโทรมลง ขาดการปฏิสังขรณ์ สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ จึงโปรดให้อัญเชิญมาประดิษฐานที่วัดบวรนิเวศวิหาร เมื่อพ.ศ.2372

พระพุทธชินสีห์ ไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัดว่าสร้างในสมัยใด คงมีแต่พงศาวดารเหนือ ซึ่งเป็นเอกสารที่เล่าถึงตำนานเมืองเหนือเรื่องต่างๆ สมัยกรุงศรีอยุธยา ถูกเรียบเรียงขึ้นใหม่โดยพระวิเชียรปรีชา (น้อย) ในปีพุทธศักราช ๒๓๕๐ ที่อ้างถึงกษัตริย์เชียงแสนพระนามพระเจ้าศรีธรรมไตรปิฎกเป็นผู้สร้าง พร้อมกับการสร้างเมืองพิษณุโลกและพระพุทธรูปอีก ๒ องค์คือพระพุทธชินราชและพระศรีศาสดา

ใต้ฐานพุทธบัลลังก์ พระพุทธชินสีห์ เป็นที่บรรจุพระบรมราชสรีรางคาร รัชกาลที่ 6 ซึ่งเคยผนวช ณ วัดนี้เมื่อยังทรงดำรงพระราชอิสริยยศที่ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราช

ทั้งนี้ราชประเพณีบรรจุพระบรมราชสรีรางคารที่วัดประจำรัชกาลนี้ เพิ่งเริ่มขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 6 เมื่อคราวพระราชพิธีพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5

ส่วนพระบรมราชสรีรางคารพระมหากษัตริย์รัชกาลที่ 1-4 นั้น เป็นไปตามราชประเพณีดั้งเดิมสมัยตอนต้นรัตนโกสินทร์ เมื่อเสร็จสิ้นพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพหรือพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพแล้ว ได้ทำการเชิญไปปล่อยยังท่าน้ำวัดปทุมคงคาหรือวัดยานนาวา

จนกระทั่งในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 6) ทรงให้ยกเลิกธรรมเนียมการลอยพระบรมราชสรีรางคาร และทรงโปรดเกล้าฯ ให้บรรจุพระบรมราชสรีรางคารใต้พุทธบัลลังก์พระประธานในพระอุโบสถของพระอารามประจำรัชกาลแทน

นับแต่นั้นมาพระราชพิธีบรรจุพระบรมราชสรีรางคารที่วัดประจำรัชกาลก็เป็นพระราชประเพณีปฏิบัติสืบมาจนถึงปัจจุบัน

สรุป

พระบรมราชสรีรางคารพระมหากษัตริย์นับตั้งแต่รัชกาลที่ 5 ถึงรัชกาลที่ 9 บรรจุที่วัดประจำรัชกาล ดังนี้

พระบรมราชสรีรางคารพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) บรรจุใต้ฐานพระพุทธอังคีรส วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม

พระบรมราชสรีรางคารพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 6) ส่วนหนึ่งบรรจุใต้ฐานชุกชีพระพุทธชินสีห์ วัดบวรนิเวศวิหาร และอีกส่วนหนึ่งบรรจุที่ใต้ฐานพระร่วงโรจนฤทธิ์ วัดพระปฐมเจดีย์

พระบรมราชสรีรางคารพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 7) และสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินีในรัชกาลที่ 7 บรรจุเคียงกันใต้ฐานพระพุทธอังคีรส วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม

พระบรมราชสรีรางคารพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร (รัชกาลที่ 8) บรรจุใต้ฐานพระศรีศากยมุนี วัดสุทัศนเทพวราราม

พระบรมราชสรีรางคารพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช (รัชกาลที่ 9) บรรจุใต้ฐานพระพุทธอังคีรส วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม และใต้ฐานชุกชีพระพุทธชินสีห์ วัดบวรนิเวศวิหาร